Toàn tỉnh Lạng Sơn hiện có hơn 700 ha mận cơm, trong đó, diện tích cho quả là hơn 570 ha, sản lượng khoảng 2.680 tấn. Cây mận cơm được trồng chủ yếu tại các huyện: Cao Lộc, Văn Lãng, Văn Quan, Lộc Bình. Nhờ việc cho thu hoạch sớm hơn các loại mận khác, mận cơm đã mang lại cho nông dân nguồn thu nhập đáng kể.

Tuy nhiên thực tế sản xuất cho thấy, đa số các hộ trồng nậm cơm trên địa bàn tỉnh đều chăm sóc theo phương pháp truyền thống, không có quy trình cụ thể, chưa chú trọng áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất để nâng cao khả năng sinh trưởng, phát triển cũng như nâng cao sức đề kháng với các loại sâu bệnh. Các kỹ thuật trong canh tác như: cắt tỉa, sử dụng phân bón, bổ sung chất điều tiết sinh trưởng, bổ sung phân vi lượng, phòng trừ dịch hại tổng hợp… chưa được nông dân chú trọng.

Sau nhiều năm trồng, giống mận cơm trên địa bàn tỉnh đã có biểu hiện già cỗi, cây còi cọc, năng suất thấp, chất lượng suy giảm (quả nhỏ, mẫu mã xấu, chua nhiều). Những năm gần đây, cây mận cơm tại một số vườn trồng xuất hiện nhiều loại sâu hại gây ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng như: nhện, rệp hại mận, sâu đục ngọn… khiến lá non bị biến dạng quăn queo, héo ngọn, rụng quả hàng loạt. Các loại bệnh hại như: phấn trắng, chảy gôm, thủng lá, sẹo đen quả… do các loại nấm, vi khuẩn gây ra cũng ảnh hưởng đáng kể đến năng suất, chất lượng mận cơm.

Trước thực trạng trên, Sở Khoa học và Công nghệ đã đưa việc bảo tồn giống cây này vào nhiệm vụ khoa học cấp tỉnh, đồng thời tuyển chọn nhóm nghiên cứu do Thạc sĩ Hoàng Thị Hoài và Thạc sĩ Đoàn Đức Hoàng, Viện Nghiên cứu Rau quả (Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội) đồng chủ nhiệm triển khai dự án “Nghiên cứu bảo tồn và phát triển nguồn gen Mận cơm tại Lạng Sơn”. Dự án được triển khai từ tháng 7/2021 đến tháng 12/2024.

(Ảnh minh họa).

Triển khai đề tài, nhóm nghiên cứu đã điều tra tình hình sản xuất và đặc điểm sinh học của cây mận cơm trồng trên địa bàn tỉnh; tiến hành tuyển chọn cây ưu tú để nhân giống phục vụ khai thác, phát triển nguồn gen mận cơm Lạng Sơn; nghiên cứu xây dựng quy trình nhân giống; xây dựng mô hình bảo tồn, khai thác và phát triển cây mận cơm; xây dựng quy trình trồng, thâm canh giống mận cơm phù hợp với điều kiện sinh thái.

Nhóm nghiên cứu đã trực tiếp khảo sát các vườn mận cơm trên địa bàn huyện Cao Lộc để chọn ra 14 cây ưu tú, nổi trội về sự phát triển, khả năng chống sâu bệnh hại và năng suất, chất lượng quả để làm vật liệu cho sản xuất cây con giống. Sau khi có vật liệu chất lượng cao nhóm đã sử dụng phương pháp ghép nêm đoạn cành, gốc ghép là cây mận đắng có khả năng sinh trưởng mạnh để nhân giống. Bằng phương pháp này, nhóm nghiên cứu đã nhân được hơn 1.000 cây con giống phục vụ trồng mới.