Cơ quan Khí quyển và Đại dương quốc gia Mỹ (NOAA) cảnh báo thế giới đang trải qua đợt tẩy trắng san hô lớn thứ hai trong vòng 10 năm qua, trong đó hệ thống rạn san hô trải dài từ Australia đến Florida (Mỹ) đang đứng trước bờ vực thảm họa sau nhiều tháng nắng nóng kỷ lục ở đại dương.

Hôm 15/4, ít nhất 54 quốc gia và vùng lãnh thổ đã ghi nhận tình trạng tẩy trắng san hô hàng loạt dọc theo các rạn san hô của họ kể từ tháng 2/2023 do biến đổi khí hậu làm ấm nước bề mặt đại dương.

Đợt tẩy trắng hiện tại là đợt thứ tư được ghi nhận, sau các đợt trước đó vào năm 1998, 2010 và 2016. Chuyên gia Derek Manzello làm việc tại NOAA cho biết: “Trong bối cảnh các đại dương trên thế giới tiếp tục ấm lên, hiện tượng tẩy trắng san hô ngày càng trở nên thường xuyên và nghiêm trọng hơn. Khi tình trạng này đến mức nghiêm trọng hoặc kéo dài, chúng có thể khiến san hô chết đi, gây tổn hại đối với những người phụ thuộc vào các rạn san hô để kiếm sống”.

Hiện tượng tẩy trắng tại rạn san hô Great Barrier, Australia. Ảnh tư liệu: AFP

San hô là động vật biển tồn tại dưới dạng các thể polip nhỏ giống hải quỳ, thường sống thành các quần thể gồm nhiều cá thể giống hệt nhau. San hô có mối quan hệ cộng sinh với tảo sống trong mô của chúng và cung cấp nguồn thức ăn chính cho chúng. San hô là động vật không xương sống sống thành đàn. Chất tiết canxi carbonat của chúng tạo thành giàn giáo cứng và bảo vệ, đóng vai trò là ngôi nhà của nhiều loài tảo đơn bào đầy màu sắc.

Hiện tượng tẩy trắng san hô được kích hoạt bởi tình trạng bất thường về nhiệt độ nước khiến san hô trục xuất các loại tảo đầy màu sắc sống trong các mô của chúng. Nếu không có sự hỗ trợ của tảo trong việc cung cấp chất dinh dưỡng cho san hô, san hô không thể tồn tại.

Tẩy trắng là hiện tượng xảy ra khi nhiệt độ nước biển tăng cao, khiến san hô đẩy tảo ra ngoài. Quá trình này khiến màu sắc rực rỡ của san hô biến mất, chỉ còn lại duy nhất màu trắng.

Kể từ đầu năm 2023, tình trạng tẩy trắng hàng loạt các rạn san hô đã diễn ra trên khắp các vùng nhiệt đới, bao gồm cả Florida, vùng Caribe, Brazil và phía Đông Thái Bình Dương.

Rạn san hô Great Barrier của Australia - rạn san hô lớn nhất thế giới và là hệ thống duy nhất có thể nhìn thấy từ không gian - đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng, cũng như các vùng rộng lớn ở Nam Thái Bình Dương, Biển Đỏ và vùng Vịnh.

Các rạn san hô ở Caribe đã trải qua hiện tượng tẩy trắng trên diện rộng vào tháng 8/2023 khi nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực ven biển cao hơn khoảng 1 - 3^oC so với thông thường.

Theo Tổ chức quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF), khoảng 850 triệu người trên toàn thế giới dựa vào các rạn san hô để mưu sinh, trong khi các rạn san hô cũng bảo vệ bờ biển khỏi bão và xói mòn. Ngoài ra, các hệ sinh thái này cũng cung cấp nơi trú ẩn cho hơn 1/4 loài sinh vật biển trên thế giới.

NOAA ước tính thế giới đã mất từ 30 đến 50% số rạn san hô và con số này có thể lên tới 100% vào cuối thế kỷ, nếu nhân loại không có sự can thiệp đáng kể. Theo NOAA, bản thân cơ quan này đã đạt được “những bước tiến đáng kể” trong các nỗ lực can thiệp chống tẩy trắng san hô, như "di chuyển các vườn ươm san hô đến vùng nước sâu hơn, mát hơn và triển khai các tấm che nắng để bảo vệ san hô ở các khu vực còn lại".

12 tháng qua ghi nhận là thời điểm nóng nhất hành tinh và nhiệt độ đại dương đã tăng vọt. Theo dữ liệu từ Cơ quan Biến đổi Khí hậu Copernicus của Ủy ban Châu Âu, nhiệt độ bề mặt nước biển toàn cầu đạt mức cao kỷ lục trong tháng 2 và một lần nữa vào tháng 3.

Vào tháng 2, các nhà khoa học tại chương trình theo dõi rạn san hô của NOAA đã bổ sung ba cấp độ cảnh báo mới vào bản đồ cảnh báo tẩy trắng san hô, giúp các nhà khoa học đánh giá quy mô mới của hiện tượng nóng lên dưới nước.

Hiện tượng El Nino, đã góp phần làm tăng nhiệt độ đại dương chưa từng có. NOAA dự đoán La Nina có thể đến từ tháng 6 đến tháng 8 năm nay, sẽ mang lại “tia hy vọng” cho các rạn san hô. Tuy nhiên, ông Manzello của NOAA lưu ý rằng hiện tượng tẩy trắng vẫn xảy ra trong giai đoạn La Nina của vài năm qua.

Các nhà khoa học dự đoán rằng khi nhiệt độ tăng lên 2 độ C- mức mà thế giới có thể đạt vào năm 2050 - khoảng 99% san hô trên Trái Đất sẽ chết. Ngoài việc là môi trường sống thiết yếu cho sinh vật biển, các rạn san hô còn đóng vai trò quan trọng đối với các cộng đồng ven biển trên thế giới bởi chúng hoạt động như một hệ thống phòng thủ chống lại mối đe dọa từ lũ lụt do bão và mực nước biển dâng, đồng thời cung cấp sinh kế và nguồn thực phẩm quan trọng cho khoảng một tỷ người trên toàn cầu.

Nguồn:Các rạn san hô hứng chịu đợt tẩy trắng toàn cầu lần thứ tư