Thuốc BVTV là vật tư không thể thiếu trong sản xuất nông nghiệp, giúp nông dân phòng trừ sâu bệnh, nâng cao năng suất cây trồng. Tuy nhiên, sau sử dụng thì bao bì, vỏ chai thuốc BVTV lại là một trong những loại rác thải nguy hại, cần được xử lý đúng quy định để tránh gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, môi trường, nguồn nước ở khu vực nông thôn.

Do đó, những năm qua, tỉnh Bạc Liêu đã thực hiện nhiều giải pháp thu gom, xử lý bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng, hướng tới phát triển nông nghiệp xanh, bền vững. Theo chia sẻ từ người dân Bạc Liêu, trước đây do không có chỗ chứa và không thu gom nên người dân thường đốt chai lọ, bao bì thuốc BVTV. Mỗi lần đốt các loại này cháy rất lâu mà còn có mùi hôi khó chịu, nếu tiêu hủy theo cách đó lâu dài sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, việc duy trì thu gom bao bì, chai lọ thuốc BVTV không chỉ là một yếu tố quan trọng trong công cuộc làm sạch môi trường, mà còn góp phần nâng cao ý thức của người dân. Theo thống kê, tính đến năm 2024, toàn tỉnh Bạc Liêu có hơn 100 cánh đồng lớn với diện tích canh tác khoảng 30.000ha. Đến nay, Bạc Liêu đã thực hiện liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa được 93.638ha, chiếm 48,88% diện tích gieo trồng.

Diện tích canh tác nuôi trồng thủy sản (NTTS) là 136.852ha, sản lượng 388.740 tấn. Diện tích thực hiện liên kết sản xuất và tiêu thụ tôm trong năm 2023 là 3.732ha, chiếm 2,53% diện tích NTTS. Về rau màu, thực hiện liên kết sản xuất và tiêu thụ được 1.311ha, chiếm 7,20% tổng diện tích gieo trồng của tỉnh, chủ yếu là các loại rau má, rau cần nước, hành, hẹ, ngò rí, bắp...Với diện tích nông nghiệp lớn, mỗi năm trung bình nông dân Bạc Liêu sử dụng khoảng 900 - 1.000 tấn thuốc BVTV.

Tuy nhiên, không phải tất cả bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng đều được thu gom và xử lý đúng cách. Lượng rác từ thuốc BVTV thải ra môi trường hiện nay đã lên tới khoảng 145 tấn/năm, tăng đáng kể so với con số 90 - 120 tấn trước đó vài năm. Ô nhiễm môi trường do bao bì, chai lọ thuốc BVTV gây ra đã và đang trở thành mối lo ngại lớn đối với cộng đồng và ngành Nông nghiệp. Để giải quyết vấn đề này, Sở Nông nghiệp và Môi trường Bạc Liêu đã hỗ trợ lắp đặt các bể chứa bằng bê-tông tại các cánh đồng, giúp người dân dễ dàng tập kết bao bì và chai lọ đã qua sử dụng.

Toàn tỉnh Bạc Liêu hiện có gần 900 bể thu gom bao bì thuốc BVTV. (Ảnh: BH).

Tính đến nay, toàn tỉnh có 883 bể thu gom bao gói thuốc BVTV sau sử dụng, giúp nâng cao hiệu quả thu gom rác thải nông nghiệp. Các bể chứa này không chỉ thuận tiện cho việc thu gom mà còn khuyến khích nông dân tham gia BVMT. Mặc dù các bể chứa được lắp đặt rộng rãi, thế nhưng hàng năm chỉ có khoảng 1 tấn rác thải thuốc BVTV được thu gom và xử lý đúng cách.

Phần lớn số còn lại bị vứt bỏ bừa bãi trên đồng ruộng, bờ kênh, bờ ao và các khu vực công cộng. Bao bì, vỏ chai thuốc BVTV chứa các hóa chất độc hại có thể gây ô nhiễm nghiêm trọng nếu không được xử lý đúng cách. Các chất độc hại này có thể thẩm thấu vào đất, nước và không khí, gây tổn hại đến hệ sinh thái, sự đa dạng sinh học và sức khỏe con người.

Để bảo vệ môi trường, giảm thiểu sự ảnh hưởng của rác thải thuốc BVTV, chính quyền và các tổ chức liên quan cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền về bảo vệ môi trường và hướng dẫn nông dân cách thu gom bao bì thuốc BVTV sau khi sử dụng. Phổ biến kiến thức về việc phân loại rác thải đúng cách và khuyến khích nông dân không vứt bỏ bao bì thuốc BVTV ra môi trường. Ngoài ra, việc thúc đẩy mô hình nông nghiệp sạch, sử dụng các chế phẩm sinh học, phân bón vi sinh và hữu cơ thay thế cho thuốc BVTV hóa học là một giải pháp quan trọng.

Những giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ môi trườngmà còn nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường về thực phẩm sạch. Bên cạnh sự thay đổi trong ý thức của người dân, việc ứng dụng công nghệ mới cũng góp phần không nhỏ vào việc bảo vệ môi trường. Đơn vử như máy bay không người lái đang ngày càng được nông dân tại Bạc Liêu sử dụng trong khâu phun thuốc BVTV.

Công nghệ này giúp nông dân phun thuốc một cách hiệu quả và tiết kiệm, đồng thời giảm thiểu tối đa việc lãng phí thuốc và hạn chế tác động xấu tới môi trường. Điều này cũng góp phần tạo thuận lợi trong việc thu gom bao bì thuốc BVTV, giúp tiết kiệm thời gian và công sức cho nông dân. Hằng năm, các chiến dịch hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới và các hoạt động thu gom, xử lý rác thải bao bì thuốc BVTV đều được tổ chức định kỳ.

Trong năm 2024, khối lượng bao bì thuốc BVTV phát sinh ước tính khoảng 9.585kg, trong đó 9.297kg đã được thu gom và xử lý, đạt tỷ lệ thu gom lên đến 97%. So với năm 2023, lượng bao bì thuốc BVTV thu gom trong năm 2024 đã tăng đáng kể và gần như đạt được mục tiêu “triệt để” theo quy định của Thông tư liên tịch 05/2016/TTLT-Bộ NN&PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Việc BVMT và sức khỏe cộng đồng không thể chỉ dừng lại ở những lời kêu gọi hay khẩu hiệu. Cần có những hành động cụ thể, và các chương trình thu gom rác thải thuốc BVTV phải được duy trì, phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

Người dân Bạc Liêu đã có ý thức bỏ rác bao bì thuốc BVTV vào đúng nơi, bể thu gom. (Ảnh: BH).

Mỗi cá nhân, tổ chức và cơ quan chức năng đều phải chung tay hành động để tạo ra một môi trường sống trong lành, bảo vệ sức khỏe của chính mình và cộng đồng. BVMT nông thôn và phát triển nền nông nghiệp bền vững là nhiệm vụ quan trọng, không chỉ đối với mỗi nông dân mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng và các cơ quan chức năng. Tất cả phải cùng nhau hành động ngay hôm nay để BVMT nông thôn, thúc đẩy nền nông nghiệp sạch và bền vững.

Đáng chú ý, để giảm tình trạng ô nhiễm môi trường từ rác thải thuốc BVTV, cần sự chung tay của toàn xã hội, trong đó ý thức sử dụng của người nông dân là quan trọng nhất. Vì vậy, ngoài việc hướng dẫn bà con nông dân sử dụng hiệu quả, các cấp, các ngành cần tăng cường tuyên truyền để bà con thấy tác hại của thuốc BVTV, từ đó sử dụng đúng cách, thu gom bao bì, tiêu hủy đúng quy định.

Theo Thông tư liên tịch 05/2016/TTLT-BNNPTNT-BTNMT, bể chứa cần đặt ở những nơi dễ quan sát, dễ tiếp cận như ven đường, đường nội đồng, bờ ruộng lớn. Vị trí đặt phải đảm bảo không bị ngập lụt, gần nơi pha chế thuốc để thuận tiện vận chuyển. Đồng thời, phải tránh xa nguồn nước sinh hoạt, khu dân cư để không gây ô nhiễm.

Bể chứa phải được làm bằng vật liệu bền vững, chịu được sự ăn mòn của hóa chất, không bị rò rỉ chất thải ra bên ngoài. Bên ngoài bể chứa có ghi dòng chữ “Bể chứa bao gói thuốc BVTV sau sử dụng” và biểu tượng cảnh báo nguy hiểm; số lượng bể chứa phải đảm bảo chứa đựng hết bao gói thuốc BVTV sau sử dụng trong vùng đất canh tác. Để giảm thiểu ô nhiễm môi trường và duy trì nền nông nghiệp bền vững, các giải pháp đồng bộ cần được thực hiện triệt để.

Ngoài ra, đối với cả nước nói chung, cần xây dựng những trung tâm xử lý rác thải thuốc BVTV và các chất độc nguy hiểm. Làm được điều này sẽ góp phần bảo vệ môi trường sống ở địa phương cũng như sức khỏe cho chính bản thân, gia đình và xã hội. Việc thực hiện bể thu gom thuốc BVTV giúp người nông dân thay đổi dần thói quen không còn vứt rác thải bao bì đựng thuốc BVTV trực tiếp ngay tại bờ ruộng, góc vườn sau khi sử dụng mà đã cho vào bể chứa, từ đó, góp phần chung tay cùng hoàn thiện tiêu chí môi trường đối với tỉnh Bạc Liêu trong việc thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương./.

Nguồn: Chú trọng thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật, làm sạch môi trường nông thôn