Nội dung trên được đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh trong buổi làm việc mới đây giữa Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính với lãnh đạo 3 tỉnh (An Giang, Đồng Tháp, Cà Mau). Tại buổi làm việc, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết, các tỉnh vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nói chung và 3 tỉnh trên nói riêng đều phát huy được thế mạnh nông nghiệp của mình là lúa gạo, rau quả và thủy sản. 3 ngành hàng này vẫn là chủ lực xuất khẩu của ngành nông nghiệp mà khu vực này vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất nước với lúa gạo, cá ở được An Giang, Đồng Tháp, tôm-lúa ở Cà Mau.

Về canh tác và xuất khẩu lúa gạo, Thứ trưởng Trần Thanh Nam phân tích, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định vẫn giữ nguyên diện tích canh tác lúa gạo ĐBSCL và tìm các giải pháp tăng cường xuất khẩu với giá trị cao. Vấn đề đặt ra hiện nay là phải đẩy mạnh liên kết trong sản xuất, bảo quản và xuất khẩu gạo. Đặc biệt là bảo đảm tính cạnh tranh lành mạnh trong xuất khẩu gạo, trong khi chúng ta đang có quá nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo như hiện nay với 170 doanh nghiệp.

Để tăng giá trị cho xuất khẩu gạo, ông Nam cho biết, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao gắn với phát thải thấp đã chứng minh tính hiệu quả. Qua thực tiễn sản xuất cho thấy, đã giảm các chi phí phân bón, giống lúa, thuốc bảo vệ thực vật… trong khi sản lượng, giá trị lại tăng. Trên cơ sở đó, ông Nam đề nghị lãnh đạo các 3 tỉnh tiếp tục chỉ đạo sát sao việc đẩy mạnh thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp để xây dựng nền nông nghiệp bền vững và đem lại thu nhập cao cho nông dân hơn so với phương pháp gieo trồng truyền thống, bởi hiện mới có 200.000 ha đang được triển khai thực hiện. Các tổ chức quốc tế đánh giá cao Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao bởi đây là đề án lớn đầu tiên trên thế giới ở cấp Chính phủ. “Nếu chúng ta làm chậm sẽ bị một số nước khác cũng có thế mạnh về sản xuất lúa gạo cạnh tranh”, ông Nam nhấn mạnh.

(Ảnh minh họa)

Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030" được Chính phủ phê duyệt hồi tháng 11/2023. Đây là Đề án có ý nghĩa quan trọng trong định hướng chuyển đổi phương thức canh tác lúa bền vững ở ĐBSCL nhằm gia tăng giá trị ngành hàng lúa gạo Việt Nam, nâng cao thu nhập và đời sống cho người nông dân, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam với quốc tế.

Đề án chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn 1 (2024-2025): Tập trung vào 200.000 ha có điều kiện về hạ tầng sản xuất và năng lực của các hợp tác xã trong sản xuất và liên kết tiêu thụ với các doanh nghiệp nhằm đạt tiêu chí lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Giai đoạn 2 (2026-2030): Tập trung đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng và tiếp tục nâng cao năng lực của cả hệ thống để mở rộng thêm 800.000 ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Kết quả thí điểm "rất tích cực"

Báo cáo sau một năm triển khai Đề án, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết đã cùng các bộ, ngành và các địa phương tham gia Đề án cơ bản ban hành đủ các văn bản pháp lý để triển khai thực hiện, trong đó có Quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL và Kế hoạch đo đếm kết quả giảm phát thải để công bố hệ số giảm phát thải trong sản xuất lúa gạo tầm quốc gia. Triển khai các nhiệm vụ trọng tâm thực hiện Đề án, Bộ đã lựa chọn, xây dựng vùng tham gia Đề án, xây dựng các mô hình thí điểm theo quy trình kỹ thuật. Hiện 7 mô hình thí điểm được triển khai trên địa bàn 5 tỉnh, thành phố gồm: Cần Thơ, Đồng Tháp, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng. Hiện 4/7 mô hình thí điểm vụ Hè - Thu năm 2024 đã báo cáo kết quả đạt rất tích cực.

Cụ thể, giảm chi phí 20-30% (giảm trên 50% lượng giống, giảm trên 30% lượng phân bón đạm, giảm 2-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật, giảm khoảng 30-40% lượng nước tưới); tăng năng suất 10% (năng suất trong mô hình đạt 6,3-6,6 tấn/ha so với đối chứng đạt 5,7-6 tấn/ha); tăng thu nhập cho nông dân thêm 20-25% (lợi nhuận tăng thêm từ 4-7,6 triệu đồng/ha so với đối chứng), giảm trung bình 3-5 tấn CO2 tương đương trên một ha và tất cả sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp đăng ký bao tiêu với giá mua cao hơn 200-300 đồng/kg thóc.

Đề xuất huy động nguồn lực, đặc biệt về vốn

Trong Hội nghị triển khai Đề án diễn ra chiều ngày 15/10/2024 tại Cần Thơ, đại diện Bộ Nông nghiệp và PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, ngay từ cuối năm 2023, cơ quan này đã đề xuất dự án "Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL" vay vốn Ngân hàng Thế giới, với trị giá 430 triệu USD, trong đó 330 triệu USD vốn vay và 100 triệu USD vốn đối ứng, tập trung cho giai đoạn 2026-2027. Ngoài các nguồn vốn hỗ trợ trực tiếp, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ tổ chức nhiều cuộc họp, thảo luận và hoàn thành dự thảo Chương trình tín dụng cho vay liên kết hỗ trợ cho các doanh nghiệp, hợp tác xã trình Chính phủ xin ý kiến chỉ đạo.

Trong giai đoạn 2025-2027, cần huy động khoảng 20.000 tỷ đồng (tương đương 800 triệu USD) từ vốn đầu tư của doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân, bao gồm vốn lưu động để mua sắm vật tư, thu mua lúa gạo và vốn đầu tư cho máy cơ giới, trang thiết bị cho bảo quản, chế biến, xây dựng hệ thống kho và logistics trong quá trình triển khai Đề án. Để huy động được vốn đầu tư từ nguồn xã hội hóa này, cần có gói tín dụng khoảng 10.000 tỷ đồng (tương đương 400 triệu USD) từ các ngân hàng thương mại.

Đây là Đề án đầu tiên trên thế giới về sản xuất 1 triệu ha lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp ở quy mô cấp Chính phủ chỉ đạo, nên nhận được rất nhiều sự quan tâm của các đối tác quốc tế. Đồng thời, Đề án cũng nhận được sự quan tâm và chỉ đạo sát sao của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là sự quan tâm và chỉ đạo quyết liệt từ lãnh đạo Chính phủ nên đã tạo sự khích lệ rất lớn đối với nông dân và doanh nghiệp đang tham gia phát triển ngành hàng lúa gạo ở vùng ĐBSCL nói riêng và ngành lúa gạo cả nước nói chung.

Bên cạnh đó, về khó khăn, thách thức, Việt Nam là quốc gia đầu tiên thực hiện Chương trình sản xuất lúa giảm phát thải trên quy mô lớn, các hoạt động, nội dung đều mới, chưa có tiền lệ để tham khảo về cơ chế chính sách, phương pháp triển khai, cách thức tổ chức và huy động nguồn lực. Người nông dân đã quen với phương thức canh tác lúa truyền thống thiếu bền vững, thiếu liên kết; do vậy, cần tuyên truyền phổ biến mạnh mẽ, nâng cao năng lực, được tiếp cận với mô hình trình diễn cụ thể đi kèm với sự hỗ trợ về cơ chế và nguồn lực để tạo động lực và cơ sở vật chất, kỹ thuật được đảm bảo mới có thể thay đổi tư duy sản xuất của nông dân. Cùng với đó, kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng cho tưới tiêu chủ động chưa được đảm bảo đồng bộ trên quy mô vùng. Việc huy động nguồn lực đầu tư hiện nay chưa theo kịp tiến độ triển khai Đề án…, do đó, cần giải pháp tháo gỡ./.

Nguồn: Đẩy nhanh tiến độ thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp