Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Hà Nam có 58/65 làng nghề được công nhận đang hoạt động (32 làng nghề truyền thống, 26 làng nghề), 07 làng nghề không còn hoạt động; 58 làng nghề được công nhận đang hoạt động được phân theo 4 nhóm ngành nghề, cụ thể: nhóm chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản có 18 làng nghề (10 làng nghề truyền thống và 08 làng nghề); nhóm sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ có 02 làng nghề truyền thống; nhóm sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ có 37 làng nghề (20 làng nghề truyền thống và 17 làng nghề); nhóm sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh có 01 làng nghề.

Để đẩy mạnh phát triển các làng nghề, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 2986/KH-UBND ngày 04/11/2022 về Bảo tồn và phát triển làng nghề tỉnh Hà Nam giai đoạn 2021-2030; Kế hoạch số 344/KH-UBND ngày 01/3/2024 về Kế hoạch bảo tồn và phát triển làng nghề tỉnh Hà Nam năm 2024-2025 và Kế hoạch số 1911/KH-UBND ngày 24/9/2024 về Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển ngành nghề nông thôn tỉnh Hà Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường tại các làng nghề là nhiệm vụ quan trọng được địa phương này nỗ lực triển khai.

Về phương án bảo vệ môi trường làng nghề: Có 32/58 làng nghề (chiếm 53,4%) đã xây dựng phương án bảo vệ môi trường trình UBND cấp huyện phê duyệt. Trong năm 2024, có thêm 12 làng nghề có Phương án bảo vệ môi trường được UBND huyện phê duyệt (làng nghề truyền thống thêu ren An Hòa, Hòa Ngãi; làng nghề thêu Dương Xá, thêu Mậu Chử, thêu Quang Trung, thêu Thạch Tổ, thêu Ứng Liêm; làng nghề thôn Động Nhất; làng nghề truyền thống làm nón lá Bói Hạ, huyện Thanh Liêm; làng nghề thôn Bói Kênh, huyện Bình Lục; làng nghề TT đan thúng Quan Hạ, làng nghề thôn Quan Trung, huyện Lý Nhân).

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, cùng với việc thực hiện duy trì, nâng cao chất lượng và hoàn thiện các tiêu chí nông thôn cơ sở hạ tầng, cảnh quan môi trường, chất lượng môi trường tại các làng nghề đang dần được cải thiện, không phát sinh các khu vực làng nghề ô nhiễm.

Các hộ sản xuất trong làng nghề hầu hết chưa đầu tư xây dựng công trình xử lý nước thải sản xuất, không có các hạng mục, công trình bảo vệ môi trường theo quy định nên hầu hết thải trực tiếp ra môi trường, không qua xử lý. Hiện nay, chỉ có 01 hộ sản xuất dệt nhuộm tại làng nghề truyền thống dệt Nha Xá, xã Mộc Nam, thị xã Duy Tiên đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải với công suất khoảng 20m3/ngày.đêm, một số hộ dệt nhuộm khác chỉ đầu tư hệ thống thu gom thoát nước thải và xử lý qua hố lắng, lọc sau đó xả ra môi trường.

Đối với làng nghề truyền thống dệt Đại Hoàng, xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân đã thực hiện di dời các hộ tẩy nhuộm gây ô nhiễm môi trường ra khỏi khu vực làng nghề và khu dân cư về khu sản xuất tập trung, được đầu tư xây dựng hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung công suất 200m3/ ngày.đêm, xử lý nước thải đạt quy chuẩn QCVN 13-MT:2015/BTNMT trước khi thải ra môi trường.

Về môi trường nước mặt: Ô nhiễm nước mặt tại các làng nghề chủ yếu là ô nhiễm chất hữu cơ, tập trung tại các làng nghề chế biến lương thực, thực phẩm và các làng nghề sản xuất hàng thủ công, mỹ nghệ, dệt nhuộn. Nguồn gây ô nhiễm môi trường nước tại các làng nghề trên địa bàn tỉnh chủ yếu do các làng nghề không có hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung, nước thải tại các cơ sở, hộ gia làng nghề chỉ được thu gom và xử lý sơ bộ bằng hố lắng, bể tự hoại sau đó thải ra môi trường tiếp nhận là các ao, hồ, rãnh thoát nước trong khu vực làng nghề.

Bên cạnh đó, do các làng nghề phát triển từ lâu đời, phần lớn tập trung trong khu dân cư, các khu vực ao, hồ, kênh tiêu thoát nước là nơi tiếp nhận các nguồn thải trong khu dân cư bao gồm cả các hộ làm nghề và không làm nghề, đồng thời hầu hết các ao hồ không được lưu thông, nạo vét, khơi thông dòng chảy thường xuyên.

Chất lượng nước dưới đất tại một số làng nghề trên địa bàn tỉnh đang bị ô nhiễm bởi các thông số NH4+, Fe, As, Cl- tại làng nghề TT dệt lụa Nha Xá, xã Mộc Nam; Nhật Tân, xã Nhật Tân; thêu ren Hòa Ngãi, xã Thanh Hà. hời gian qua, chất lượng môi trường không khí tại các làng nghề đã được cải thiện, cơ bản đều nằm trong giới hạn cho phép.

Chất thải rắn sinh hoạt tại các làng nghề hiện nay được thu gom bởi các tổ thu gom của địa phương thu gom về các điểm tập kết rác trên địa bàn xã và được vận chuyển về các nhà máy xử lý theo quy định. Hiện nay, chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh cơ bản được thu gom, vận chuyển về 02 nhà máy với tổng khối lượng khoảng 350-360 tấn/ngày. Tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt nông thôn đạt 98%, trong đó tỉ lệ xử lý đạt khoảng từ 93-94%.

Chất thải rắn sản xuất tại các làng nghề phát sinh chủ yếu là phế phẩm, phế liệu (đầu mẩu gỗ, tre nứa...), tuy nhiên lượng thải không lớn và được các hộ thu gom tái sử dụng làm chất đốt hoặc bán cho người đi thu gom để làm nguyên liệu phục vụ các ngành nghề khác như sản xuất giấy, than, hương... Chất thải nguy hại: chủ yếu là các loại vỏ bao bì chứa thuốc nhuộm, dầu mỡ, hóa chất, giẻ lau, găng tay dính dầu, mỡ, hóa chất, bóng đèn huỳnh quang hỏng…, lượng phát sinh không nhiều nên hầu hết các hộ làm nghề thu gom chung với chất thải rắn sinh hoạt, một số hộ sản xuất quy mô lớn thực hiện hợp đồng thu gom, vận chuyển, xử lý với các đơn vị có chức năng để xử lý theo quy định.

Tỉnh Hà Nam khuyến khích các cơ sở sản xuất lại các làng nghề đầu tư cải tiến công nghệ, nâng cao năng suất, hạn chế tác động tới môi trường.

Thời gian tới, tỉnh Hà Nam tiếp tục duy trì và củng cố 58 làng nghề, làng nghề truyền thống hiện đang hoạt động; khuyến khích phát triển làng nghề mới; phát triển làng nghề gắn với du lịch. Tăng cường công tác xúc tiến thương mại nhất là trên các nền tảng công nghệ số; xây dựng và phát triển thương hiệu cho các sản phẩm làng nghề, đặc biệt gắn với Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP).

Tập trung đào tạo nguồn nhân lực, thành lập và nâng cao chất lượng của các hiệp hội sản xuất, kinh doanh, các hợp tác xã, doanh nghiệp trong các làng nghề; cải tiến công nghệ đưa công nghệ mới, tiên tiến vào sản xuất nâng cao giá trị sản phẩm ngành nghề nông thôn. Đặc biệt, chú trọng tới công tác bảo vệ môi trường làng nghề, khuyến khích phát triển môi trường xanh - sạch - đẹp ở nông thôn và lồng ghép trong xây dựng nông thôn mới.

Để đạt được các mục tiêu trên, địa phương này khuyến khích các cơ sở đầu tư cải tiến công nghệ, đưa công nghệ mới, tiên tiến vào sản xuất nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm thiểu tác động môi trường; triển khai thực hiện công tác khuyến công, hỗ trợ các cơ sở sản xuất trong làng ứng dụng khoa học kỹ thuật và cải tiến công nghệ.

Đôn đốc, hướng dẫn các huyện, thị xã, thành phố xây dựng và triển khai Phương án bảo vệ môi trường làng nghề bảo đảm đến hết năm 2024 các làng nghề trên địa bàn tỉnh Hà Nam hoàn thành việc xây dựng và thực hiện phương án bảo vệ môi trường làng nghề. Đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng làng nghề, cải thiện môi trường, hạn chế tối đa các hoạt động gây suy giảm môi trường, khuyến khích phát triển môi trường xanh - sạch - đẹp ở nông thôn.

Đồng thời, hỗ trợ các cơ sở sản xuất, hợp tác xã, doanh nghiệp tại làng nghề xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, bộ phận nhận diện thương hiệu các sản phẩm làng nghề; xây dựng trang thông tin điện tử giới thiệu, quảng bá sản phẩm, bán hàng trực tuyến; hướng dẫn, hỗ trợ các chủ thể sản xuất tại các làng nghề lập hồ sơ tham gia đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP.

Hỗ trợ đào tạo cho người lao động tại làng nghề nâng cao trình độ kỹ năng nghề, vệ sinh an toàn lao động, kiến thức công nghệ thông tin cơ bản; hỗ trợ, đào tạo người sử dụng lao động tại làng nghề (chủ các doanh nghiệp, hợp tác xã, các cơ sở sản xuất, kinh doanh) nâng cao kỹ năng quản lý, chuyển đổi số, kiến thức kinh doanh.

Nguồn:Hà Nam cải thiện chất lượng môi trường tại các làng nghề