Theo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Nam, tài nguyên nước của tỉnh tuy phong phú, nhưng lại phân bố, biến đổi không đều theo thời gian và không gian. Cụ thể, tỉnh Quảng Nam có 2 hệ thống sông lớn là hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn và hệ thống sông Tam Kỳ. Trong đó, Vu Gia - Thu Bồn là 1 trong 10 hệ thống sông lớn của Việt Nam, có tổng lượng dòng chảy năm trung bình nhiều năm đạt 19.347 triệu m3/năm (tương ứng với lưu lượng nước trung bình nhiều năm khoảng 614 m3/s). Dù là 1 trong 10 hệ thống sông lớn nhất nước ta nhưng lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn ngày càng đối mặt với các thách thức trong công tác đảm bảo an ninh nguồn nước.

Ngoài ra, Quảng Nam có mạng lưới sông ngòi tương đối phát triển với tổng chiều dài 941km. Sông, suối đều bắt nguồn từ vùng núi phía Tây, Tây Bắc hoặc Nam, Tây Nam với độ cao từ 1.000 đến hơn 2.000m. Do điều kiện địa hình, các sông Quảng Nam hầu hết đều ngắn và có độ dốc lớn. Trên địa bàn tỉnh có nhiều cửa sông và lạch lớn với gần 30.000ha mặt nước (cả nước ngọt, lợ, mặn).

Do đó, thời gian qua, Quảng Nam đã nỗ lực triển khai nhiều nhiệm vụ, giải pháp để tăng cường khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên nước mặt, nước dưới đất. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý tài nguyên nước trên địa bàn Quảng Nam trong thời gian qua còn gặp nhiều khó khăn, thách thức nhất định.

Cụ thể, hiện tượng phân bố dòng chảy không đều là một trong những nguyên nhân thiếu nước trong mùa cạn trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Biến đổi khí hậu được dự báo tác động lớn đến tài nguyên nước trên lưu vực sông, mưa được dự báo tăng trong mùa mưa, giảm trong mùa khô. Cùng với đó, tình trạng gia tăng dân số, tăng trưởng kinh tế và nhu cầu sử dụng nước ngày càng cao, tác động của biến đổi khí hậu đã đặt thêm nhiều áp lực hơn nữa trong công tác quản lý, khai thác hiệu quả, bền vững tài nguyên nước tại Quảng Nam.

Hệ thống sông Thu Bồn có ý nghĩa quan trọng trong việc cấp nước sinh hoạt, sản xuất của người dân Quảng Nam.

Ngoài ra, biến đổi lòng dẫn sông, đặc biệt là hạ thấp mực nước trên sông chính là vấn đề thách thức cho tài nguyên nước trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Hạ thấp lòng dẫn khiến không đủ cao trình mực nước cho các công trình lấy nước ven sông, nhất là các công trình thủy lợi, từ đó làm giảm năng lực lấy nước và cấp nước.

Để tăng cường công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước, chính quyền tỉnh Quảng Nam đã triển khai nhiều giải pháp, trong đó chú trọng phương thức quản trị. Cùng với đó, việc triển khai Luật Tài nguyên nước sửa đổi sẽ bảo đảm tài nguyên nước được quản lý như tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý theo đúng tinh thần Hiến pháp năm 2013. Theo đó, UBND tỉnh Quảng Nam đã ban hành kế hoạch triển khai thi hành Luật Tài nguyên nước năm 2023 trên địa bàn tỉnh.

Kế hoạch cũng đã xác định cụ thể các nhiệm vụ cần triển khai thực hiện; trong đó nhiều nhiệm vụ đòi hỏi nguồn lực thực hiện lớn cả về chuyên môn lẫn tài chính. Lãnh đạo Trung tâm Truyền thông TN&MT Quảng Nam cho hay, công tác truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ tài nguyên nước, đặc biệt là công tác phổ biến Luật Tài nguyên nước 2023 và các văn hướng dẫn thi hành luật, nhằm quản lý tổng hợp, thống nhất về số lượng và chất lượng nước. Đồng thời phân công, phân cấp rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về tài nguyên nước, nguồn nước gắn với trách nhiệm quản lý nhà nước về quy hoạch, xây dựng, vận hành công trình thủy lợi, thủy điện, cấp nước đô thị, cấp nước nông thôn.

Mục tiêu lớn nhất là nâng cao nhận thức của toàn dân, toàn xã hội về giá trị và vai trò của tài nguyên nước. Việc cập nhật, phổ biến các nội dung quy định mới của Luật Tài nguyên nước năm 2023 và các văn bản hướng dẫn thi hành luật sẽ giúp nâng cao kiến thức quản lý nhà nước về tài nguyên nước.

Tiến hành quan trắc chất lượng nước sông tại Quảng Nam. (Ảnh: T.N).

Để bảo vệ tài nguyên nước hiệu quả, Lãnh đạo Sở NN&PTNT Quảng Nam cho rằng, cần cần xây dựng các chiến lược và quy hoạch sử dụng nước dài hạn, các kế hoạch cụ thể hướng đến bảo vệ, phát triển bền vững tài nguyên nước và môi trường. Xây dựng chính sách quy định thứ tự ưu tiên chia sẻ nguồn nước theo đối tượng sử dụng nhằm bảo đảm lợi ích chung (sinh hoạt, chăn nuôi, thủy sản, nông nghiệp, công nghiệp…) và theo mức độ hạn hán thiếu nước.

Bên cạnh đó, tiếp tục hoàn thiện thể chế và hệ thống các văn bản pháp luật nhằm cụ thể hóa các công tác quản lý về tài nguyên nước bao gồm việc thực hiện Luật Tài nguyên nước, ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các cơ quan quản lý địa phương thi hành chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài nguyên nước.

Chú trọng công tác quản lý, kiểm soát các cơ sở gây ô nhiễm, các nguồn xả thải, chú trọng kiểm tra, thanh tra xử lý các tổ chức có hành vi vi phạm hành chính trong hoạt động thăm dò, khai thác sử dụng tài nguyên nước, hành nghề khoan nước dưới đất. Thực hiện nghiêm chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật về tài nguyên nước, trước hết là thực hiện tốt việc cấp giấy phép thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước.

Đây là một công cụ hữu hiệu để quản lý tổng hợp nguồn nước vì lợi ích chung của toàn xã hội. Quy hoạch phát triển nguồn nước, bao gồm các biện pháp công trình và phi công trình; gắn với việc bảo vệ, phát triển rừng và khả năng tái tạo nguồn nước. Việc xây dựng công trình tích trữ, điều hòa phân phối hợp lý các nguồn nước sử dụng đa mục tiêu khi kết hợp chống lũ và cấp nước cần hướng tới bảo vệ tài nguyên nước, bảo vệ môi trường, phát triển rừng, bảo vệ rừng đầu nguồn... như là những giải pháp ưu tiên.

Ngoài ra, tích cực gắn kết chặt chẽ việc phát triển kinh tế - xã hội với bảo đảm an ninh về nước, đồng bộ với phát triển nguồn nước. Song song với đó là tuyên truyền, nâng cao nhận thức, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng; chú trọng thanh tra, kiểm tra sử dụng tài nguyên nước, ngăn chặn các hành vi tác động tiêu cực đến nguồn nước trên địa bàn. Đây sẽ là những giải pháp để bảo vệ nguồn tài nguyên nước an toàn, hiệu quả.

Nguồn: Quảng Nam: Tăng cường hiệu quả quản lý tài nguyên nước