Bộ Y tế hay Bộ Công Thương quản lý?

Bộ Công an vừa triệt phá đường dây sản xuất, tiêu thụ 573 nhãn hiệu sữa bột giả, chủ yếu dành cho người mắc bệnh tiểu đường, trẻ sinh non, phụ nữ mang thai. Các sản phẩm này chỉ đạt dưới 70% chất lượng công bố, nhiều loại hoàn toàn không chứa các thành phần như tổ yến, đông trùng hạ thảo, bột macca như quảng cáo.

Công an đã khởi tố 8 bị can, trong đó hai người cầm đầu là Giám đốc Công ty Hacofood Group và Rance Pharma. Họ thừa nhận không kiểm nghiệm chất lượng, sử dụng nguyên liệu rẻ tiền, công thức chung cho tất cả sản phẩm.

Khi vụ việc được phanh phui, Bộ Công Thương cho biết “không thuộc phạm vi quản lý”, còn Bộ Y tế nói “đã giao về địa phương”. Trong lúc người tiêu dùng lo lắng và hoang mang, câu hỏi đặt ra là: Trách nhiệm cuối cùng thuộc về ai?

Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) khẳng định, đơn vị không chịu trách nhiệm quản lý các sản phẩm sữa liên quan do CTCP Dược quốc tế Rance Pharma và CTCP Dược dinh dưỡng Hacofood Group sản xuất.

“Các nhóm sản phẩm sữa bột giả bị phát hiện không thuộc danh mục hàng hóa do bộ quản lý”, ông Linh nói. Bộ Công Thương chỉ có trách nhiệm quản lý các loại sữa chế biến thông thường, không bao gồm sản phẩm bổ sung vi chất, thực phẩm chức năng hay dược phẩm có thành phần dinh dưỡng đặc biệt. Các sản phẩm này hiện nằm trong phạm vi quản lý chuyên ngành của Bộ Y tế.

Ông Linh cho biết thêm, Bộ Công Thương không có thẩm quyền để cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp. Việc thành lập và đăng ký hoạt động của doanh nghiệp do Sở Kế hoạch và Đầu tư các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thực hiện theo quy định của Luật Doanh nghiệp.

Kho sữa bột giả bị công an phát hiện.

Về việc các doanh nghiệp nói trên hoạt động trong suốt nhiều năm mà không bị phát hiện, Bộ Công Thương lý giải rằng lực lượng quản lý thị trường vẫn thường xuyên theo dõi, giám sát và phối hợp với các cơ quan liên quan để kiểm tra hàng hóa, bao gồm cả sữa và thực phẩm chức năng.

Tuy nhiên, do không thuộc diện quản lý chuyên ngành, bộ không thực hiện thanh tra định kỳ hay hậu kiểm đối với hoạt động sản xuất, cung ứng của hai doanh nghiệp này.

Theo quy định pháp luật hiện hành, Bộ Công Thương chỉ có thể tiến hành kiểm tra đối với các doanh nghiệp này khi phát hiện dấu hiệu vi phạm trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao.

Trong khi đó, Bộ Y tế cho rằng việc quản lý an toàn thực phẩm được thực hiện theo Luật An toàn thực phẩm, do ba bộ là Y tế, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Công Thương cùng UBND các cấp phối hợp triển khai.

Đại diện Bộ Y tế khẳng định quá trình tiếp nhận và cấp phép bản công bố sản phẩm được thực hiện đúng quy định pháp luật hiện hành. Theo Nghị định 15/2018, doanh nghiệp có trách nhiệm tự công bố sản phẩm và hoàn toàn chịu trách nhiệm về chất lượng cũng như tính pháp lý của hồ sơ.

Có 4 nhóm thực phẩm buộc phải đăng ký bản công bố sản phẩm với cơ quan Nhà nước trước khi lưu thông trên thị trường. Khi công bố, doanh nghiệp phải cam kết chịu trách nhiệm toàn diện về tính pháp lý và chất lượng sản phẩm.

Các quy định hiện hành gắn rõ trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc tuân thủ điều kiện an toàn thực phẩm, từ sản xuất đến lưu thông sản phẩm.

Về xác nhận nội dung quảng cáo thực phẩm, theo quy định, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức tiếp nhận và quản lý hồ sơ, cấp Giấy tiếp nhận bản công bố sản phẩm, Giấy xác nhận nội dung quảng cáo đối với các sản phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm cho chế độ ăn đặc biệt, và sản phẩm dinh dưỡng cho trẻ đến 36 tháng tuổi.

Ngoài ra, Nghị định 15/2018/NĐ-CP cũng quy định rõ trách nhiệm của các bộ ngành, địa phương trong quản lý các nhóm thực phẩm cụ thể; đồng thời làm rõ vai trò thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm.

Với vai trò là cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về An toàn thực phẩm, hàng năm, Bộ Y tế xây dựng kế hoạch hậu kiểm làm cơ sở để các bộ ngành và địa phương triển khai kiểm tra, giám sát. Đồng thời, Bộ cũng phối hợp liên ngành xử lý các hành vi quảng cáo sai sự thật, lừa dối người tiêu dùng.

Đại diện Cục An toàn thực phẩm thông tin thêm, hiện các đơn vị chuyên môn đang phối hợp với Bộ Công an cung cấp hồ sơ, tài liệu liên quan, đồng thời hỗ trợ điều tra, kiểm định chất lượng sản phẩm để phục vụ công tác xử lý và truy cứu trách nhiệm tổ chức, cá nhân vi phạm theo đúng quy định pháp luật.

"Một mâm cơm 5 người quản lý"

Phát biểu tại Hội nghị Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam lần thứ ba, khóa X đã diễn ra mới đây, bà Nguyễn Thị Doan - nguyên Phó Chủ tịch nước, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam - cho biết, qua vụ sữa giả vừa qua nổi lên vấn đề trách nhiệm thuộc về ai?

"Một mâm cơm 5 người quản lý, thế bây giờ vụ sữa giả thì ai chịu trách nhiệm? Bộ Công Thương hôm qua bảo không phải không thuộc đối tượng quản lý, thế thì của ai? Đề nghị làm rõ ai quản lý loại sữa này, thực phẩm này?" - bà Doan nêu câu hỏi.

Bà Doan còn đề cập đến thức ăn đường phố. Theo bà, ai quản lý thực phẩm đường phố mà các cháu học sinh mua 5.000-10.000 đồng/que thịt. Thịt bẩn hay thịt sạch?

Nguyên Phó Chủ tịch nước, Ủy viên Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam kiến nghị cần làm rõ đơn vị quản lý để bảo vệ sức khỏe cho nhân dân, làm rõ trách nhiệm thuộc về ai.

Bà Nguyễn Thị Doan - nguyên Phó Chủ tịch nước, Ủy viên Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam - đề cập đến vụ sản xuất gần 600 loại sữa bột giả vừa được cơ quan chức năng triệt phá. Ảnh: LĐ

GS.TS Trần Ngọc Đường - Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ và Pháp luật, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - cũng kiến nghị cần mạnh mẽ lên án, tìm giải pháp quyết liệt, có hiệu quả để giải quyết "nạn" liên quan vụ gần 600 loại sữa giả.

Ông dẫn lại việc hai doanh nghiệp Rance Pharma và Hacofood Group đã "lừa dân" trong 4 năm sản xuất, tiêu thụ gần 600 nhãn hiệu sữa bột giả các loại dành cho người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non, phụ nữ mang thai, doanh thu gần 500 tỉ đồng.

Ông Đường bức xúc: Quảng cáo nêu thành phần chiết xuất từ tổ yến, đông trùng hạ thảo, bột mắc ca, bột óc chó... nhưng thực tế sản phẩm hoàn toàn không có những chất này. Tiếp tay lại là những nhân vật có tiếng trong showbiz, quảng cáo rất rầm rộ, “lừa dân” đến 4 năm liền.

Do đó, ông Đường cho rằng phải lên án, phải chấm dứt vấn đề này, đề nghị các cơ quan chức năng phải phát hiện sớm và xử lý.

Bà Bùi Thị Thanh - nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam - cũng nêu thực tế, hiện nay, người dân rất lo lắng về nhiều vấn đề như tình trạng sữa giả, thuốc giả rất nhức nhối gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, hay thực trạng lừa đảo trên không gian mạng...

Từ thực trạng trên, bà Thanh đề nghị, MTTQ Việt Nam cần kiến nghị với Đảng, Chính phủ sớm xử lý nghiêm tội phạm công nghệ cao, tội phạm sản xuất buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng...

Sau khi thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính và sắp xếp tổ chức bộ máy, Đảng, Nhà nước, MTTQ Việt Nam cần tiếp tục nghiên cứu, lắng nghe ý kiến để phát hiện những vấn đề bất cập để điều chỉnh hợp lý giúp đảm bảo quyền lợi người dân.

Câu hỏi không dễ trả lời

Chia sẻ về câu chuyện này, luật sư Nguyễn Thành Luân – Giám đốc Công ty Luật TNHH Hà Việt nhìn nhận rằng, nếu có một từ khóa để mô tả hệ thống quản lý hiện nay, thì đó chính là “vô chủ trong khủng hoảng”. Ông cho rằng:

“Khi sản phẩm còn suôn sẻ, mọi cơ quan đều có thể tham gia ban hành hướng dẫn, tổ chức hội thảo, ký biên bản phối hợp. Nhưng khi xảy ra sự cố, mỗi nơi lại có lý do để nói không thuộc thẩm quyền”.

Theo luật sư Luân, điều đáng lo ngại không chỉ là sự tồn tại của hàng giả, mà là khi thiệt hại xảy ra, vẫn không có bất kỳ cơ quan hay cá nhân nào đứng ra chịu trách nhiệm cụ thể.

“Một hệ thống quản lý hiệu quả phải có cơ chế truy trách nhiệm đến cùng, kể cả khi đã phân cấp. Nếu không, càng chia nhỏ vai trò thì càng dễ dẫn đến sự thoái thác trách nhiệm. Và điều nguy hiểm hơn cả hàng giả, là sự im lặng của bộ máy khi hậu quả đã xảy ra”.

Bình luận về vấn đề này, nhiều ý kiến chuyên gia cũng đánh giá, nếu cơ chế giám sát không được hoàn thiện, nếu trách nhiệm tiếp tục bị chuyền tay, thì không chỉ là một lô hàng sữa giả, mà cả hệ thống bảo vệ người tiêu dùng sẽ đứng trước nguy cơ bị đánh mất niềm tin.

Nguồn: Sữa giả, thuốc giả tràn lan trên thị trường, ai chịu trách nhiệm?