Những năm gần đây tỉnh Bắc Giang đã đầu tư chiều sâu trong công tác phòng chống thiên tai tại công trình thủy lợi trọng điểm trên địa bàn. Với sự hỗ trợ từ Trung ương, và nguồn lực của tỉnh, việc ứng dụng khoa học công nghệ vào quan trắc cảnh báo thiên tai tại địa phương ngày càng hoàn chỉnh; mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn được thiết lập, đồng thời tỉnh Bắc Giang còn đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao trong công tác giám sát, quản lý, điều hành ở các lưu vực sông hồ, hồ chứa nước lớn; xây dựng chi tiết bản đồ rủi ro từng loại hình thiên tai, từ đó đảm bảo cung cấp kịp thời thông tin tham mưu phục vụ lãnh đạo các cấp chỉ đạo điều hành khi có thiên tai, sự cố xảy ra.

Ngay từ năm 2020, UBND tỉnh Bắc Giang đã đầu tư hơn 23 tỷ đồng lắp đặt các thiết bị quan trắc, kiểm tra giám sát tại một số hồ như Cấm Sơn, Khuôn Thần, Suối Nứa và đập dâng Cầu Sơn. Dự án giao cho đơn vị Khai thác công trình thủy lợi Bắc Sông Thương làm chủ đầu tư. Theo đó các hạng mục được lắp đặt gồm thiết bị quan trắc đập, hồ chứa nước; quan trắc khí tượng thủy văn chuyên dùng; hệ thống giám sát vận hành, thiết bị thông tin cảnh báo an toàn cho đập; cắm mốc chỉ giới hành lang bảo vệ an toàn công trình thủy lợi... Cuối năm 2023, các công trình hoàn thành đưa vào vận hành đã phát huy rõ hiệu quả trên thực tế.

Giai đoạn 2021-2023, UBND tỉnh Bắc Giang tiếp tục đầu tư dự án quản lý an toàn đập, hồ chứa nước áp dụng đối với các hồ Cấm Sơn, Khuôn Thần, Suối Nứa và đập dâng Cầu Sơn; tổng kinh phí hơn 23 tỷ đồng. Đến nay các công trình hoàn thành, phát huy hiệu quả sử dụng.

Đơn cử như hồ Cấm Sơn, do địa hình hồ thuộc vùng núi cao, nằm giữa 2 tỉnh Lạng Sơn và Bắc Giang, nhiều trạm đo mưa đặt ở các vị trí khác nhau, cách xa hàng km nên cán bộ thủy nông đầu mối Cấm Sơn rất vất vả trong khâu quản lý, giám sát, điều hành. Từ dự án hỗ trợ của tỉnh, hồ được ưu tiên lắp các thiết bị hỗ trợ quan trắc, đo lường.

Lãnh đạo Trạm Thủy nông đầu mối Cấm Sơn cho biết, trong đợt ảnh hưởng của cơn bão số 2 vừa qua, cán bộ Trạm thuỷ nông không còn phải đội mưa gió ra hồ kiểm tra. Thay vào đó, chỉ cần vài thao tác nhỏ trên máy tính hoặc điện thoại di động thông minh là có ngay những thông tin quan trọng về mực nước lòng hồ, mực nước hạ du, dự báo lượng mưa. Mưa liên tiếp mấy ngày qua, có thời điểm mực nước lòng hồ lên đến 64,3 m. Tuy vậy, qua thiết bị báo về và đối chiếu với dung tích thiết kế cho biết hồ Cấm Sơn vẫn đang ở ngưỡng an toàn, không phải báo động xả lũ.

(Ảnh minh họa).

Tương tự như Trạm Thuỷ nông Cấm Sơn, nhờ được trang bị nhiều máy móc đo lường hỗ trợ, cán bộ, nhân viên, đơn vị quản lý tại các hồ Khuôn Thần, Suối Nứa và đập dâng Cầu Sơn cũng chủ động trong việc điều tiết mực nước hồ, bảo đảm tích đủ nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt và an toàn công trình trong mùa mưa lũ.

Lãnh đạo đơn vị Khai thác công trình thủy lợi Bắc Sông Thương thông tin, doanh nghiệp hiện quản lý 31 hồ chứa và một đập dâng, phục vụ tưới, tiêu cho hơn 70.000 ha canh tác của các huyện Lạng Giang, Lục Nam, Lục Ngạn, Sơn Động; các xã phía Đông Bắc huyện Yên Dũng và một phần TP.Bắc Giang. Ngoài ra còn cấp nước tưới cho các xã ven sông Thương của huyện Hữu Lũng (tỉnh Lạng Sơn); phát điện, cấp nước cho sinh hoạt và các nhu cầu dân sinh khác.

Trước đây, việc rà soát thu thập thông tin, kiểm soát dữ liệu quan trắc phục vụ các báo cáo định kỳ hoặc khi xuất hiện bất thường trên công trình được thực hiện chủ yếu bằng phương pháp thủ công; một vài dữ liệu tuy đã được số hóa song chưa đồng bộ, chưa liên thông với hệ thống quốc gia. Cách làm này không chỉ lãng phí nhân lực mà thông tin, dữ liệu tổng hợp có thời điểm không bảo đảm tính thời sự. Từ khi được tỉnh đầu tư, áp dụng công nghệ số đơn vị đã khắc phục được những tồn tại trên.

Bên cạnh đó, việc lắp đặt các thiết bị quan trắc, kiểm tra giám sát tại các hồ đã giúp công tác thu thập thông tin, dự báo, quan trắc được thường xuyên, độ chính xác cao. Đây là căn cứ để cơ quan chuyên môn đưa ra cảnh báo, dự báo các nguy cơ; quyết định đóng, mở cống xả lũ, điều tiết nước hồ phù hợp với tình hình thời tiết thực tế, hạn chế xảy ra sự cố cũng như giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản do thiên tai gây ra.

Dự án triển khai thành công là bước tiến của ngành Thủy lợi tỉnh, qua đó từng bước hình thành ngân hàng dữ liệu quan trọng phục vụ công tác quản lý, nghiên cứu, quy hoạch và nâng cấp sửa chữa công trình hồ, đập; đưa Bắc Giang trở thành một trong những tỉnh hoàn thành tích hợp thông tin quản lý, quan trắc hồ, đập với cơ sở dữ liệu quốc gia theo địa chỉ http//:thuyloivietnam.vn. Từ hiệu quả ứng dụng công nghệ số trong quản lý tại các hồ, đập hiện có, Sở NN& PTTN sẽ xem xét đề xuất UBND tỉnh tiếp tục quan tâm đầu tư ở những công trình còn lại có quy mô, tác động lớn đến sản xuất, sinh hoạt của người dân.

Toàn tỉnh Bắc Giang hiện có 274 hồ chứa lớn, nhỏ và 203 đập dâng, trong đó có 23 hồ chứa và 3 đập dâng lớn. Với sự hỗ trợ của khoa học công nghệ, các dự báo ngày càng đạt độ chuẩn cao, theo đó các cảnh báo cũng chính xác hơn, dẫn tới mức độ rủi ro, thiệt hại trên địa bàn tỉnh Bắc Giang cũng giảm thiểu hơn trước rất nhiều.

Tuy nhiên, trong công tác phòng chống thiên tai, điểm cốt yếu vẫn là năng lực phối hợp giữa chính quyền với các ngành có liên quan, kể cả người dân. Công tác phòng chống thiên tai của tỉnh Bắc Giang luôn vận hành theo phương châm “4 tại chỗ”, nên việc ứng dụng công nghệ hỗ trợ cảnh báo sớm góp phần phát huy tối đa tác dụng, đồng thời giúp địa phương xây dựng sớm các kịch bản phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra.

Nguồn: Ứng dụng công nghệ trong quản lý, giám sát an toàn hồ đập