Để đáp ứng mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đầu tư phát triển năng lượng tái tạo và các nguồn năng lượng thay thế than khác sẽ được ưu tiên hơn. Theo kế hoạch, dự kiến ​​năng lượng tái tạo sẽ chiếm từ 67,7% - 71,5% trong cơ cấu năng lượng vào năm 2050.

Loại bỏ dần điện than trong cơ cấu nguồn điện còn nhiều khó khăn

Việt Nam đang có kế hoạch thay thế điện than vào năm 2050. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, Việt Nam cần có kế hoạch rõ ràng về cách xử lý cũng như bồi thường cho các nhà máy điện than bị loại bỏ trước thời hạn. Theo Quy hoạch phát triển điện lực Việt Nam (Quy hoạch điện VIII), các nhà máy điện than có thời gian vận hành trên 40 năm phải ngừng hoạt động hoặc chuyển sang sử dụng nhiên liệu thay thế.

Tuy nhiên, theo ông Trần Văn Trung, Giám đốc bộ phận thuế doanh nghiệp kiêm Trưởng bộ phận năng lượng của KMPG (tổ chức kiểm toán toàn cầu), cho biết hầu hết các nhà máy nhiệt điện than trong nước đều là các dự án theo mô hình BOT (xây dựng-vận hành-chuyển giao), nghĩa là Chính phủ đã cam kết vận hành các nhà máy này trong khoảng 25 đến 30 năm. Một số nhà máy trong số đó vẫn còn hoạt động cho đến cuối năm 2050.

Chia sẻ với Asian Power, ông Trần Văn Trung, cho rằng: “Việt Nam phải thực hiện một số khoản bồi thường để loại bỏ dần nhà máy nhiệt điện than. Hiện tại, chính sách đó vẫn chưa rõ ràng”.

Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức trong việc loại bỏ dần điện than, song theo ông Trung “Hiện tại, chính phủ đang xây dựng khung pháp lý để thúc đẩy phát điện từ khí thiên nhiên hóa lỏng và khí tái tạo. Điều này có nghĩa là Việt Nam có tiềm năng loại bỏ dần các nhà máy nhiệt điện than vào năm 2050”.

Dữ liệu năm 2023, cho thấy điện than vẫn là nguồn sản xuất năng lượng hàng đầu trong nước với công suất 26,8 gigawatt (GW) và chiếm 33,2% trong cơ cấu năng lượng. Tiếp theo là các nguồn năng lượng tái tạo như thủy điện với 22,9 GW hay 28,4%, năng lượng gió và năng lượng mặt trời ở mức 21,7 GW hay 26,9%.

Đến năm 2050, tỷ lệ năng lượng tái tạo dự kiến ​​sẽ đạt 67,7% - 71,5%, trong đó điện gió và điện mặt trời vẫn là nguồn năng lượng chính. Điện sinh khối và amoniac cũng sẽ là một phần của hỗn hợp năng lượng, dự kiến chiếm khoảng 4,5% - 6,6%.

Đầu tư vào năng lượng tái tạo

Theo Quy hoạch điện VIII, trong giai đoạn từ năm 2021 – 2030, Việt Nam sẽ cần khoảng 12 tỷ USD mỗi năm để đầu tư cho các nguồn năng lượng, và cần khoảng 1,5 tỷ USD để phát triển lưới điện.

Chuyên gia KPMG Trần Văn Trung thông tin, rằng Chính phủ hiện đang thảo luận về các vị trí lưới điện cho các dự án phát điện từ LNG.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang nỗ lực nâng cấp lưới điện hơn 30 năm tuổi của mình để liên kết các hệ thống điện khu vực, cam kết thiết lập lưới truyền tải 500 kilovolt và 220 kilovolt. Đồng thời Việt Nam cũng đang xây dựng lộ trình phát triển lưới điện thông minh.

“Việt Nam đang tập trung vào hợp đồng mua bán điện trực tiếp hoặc khung pháp lý PPA (viết tắt của Power Purchase Agreement – Hợp đồng mua bán đề cập đến thỏa thuận cung cấp điện dài hạn giữa hai bên, thường là giữa nhà sản xuất điện và khách hàng) để triển khai trong thời gian tới. Điều đó sẽ phải tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo và LNG thành nguồn năng lượng quan trọng”, ông Trung chia sẻ.

Trong khi đó, tỷ trọng thủy điện, mặc dù đã tăng công suất lên 36 GW vào năm 2050, nhưng sẽ giảm xuống còn khoảng 6,3% - 7,3%. Bởi điện gió và mặt trời dần sẽ vượt qua để trở thành nguồn năng lượng tái tạo hàng đầu, dự kiến sẽ chiếm thị phần trong khoảng 60,5% - 65% trong cơ cấu nguồn điện quốc gia.

Theo báo cáo của KPMG, nguồn điện này dự kiến ​​sẽ vẫn là một phần quan trọng trong cơ cấu nguồn điện của Việt Nam trong tương lai gần, mặc dù tiềm năng tăng trưởng của nó sẽ bị hạn chế do thiếu địa điểm bổ sung và mối lo ngại về môi trường ngày càng gia tăng ở một số địa phương.

Năng lượng tái tạo sẽ hỗ trợ tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm dự kiến ​​là 5,7% của ngành năng lượng và tiện ích khác, được thúc đẩy bởi quá trình đô thị hóa và mở rộng sản xuất.

Nền kinh tế Việt Nam cũng được dự đoán sẽ tăng trưởng 7% mỗi năm.

Sử dụng khí hoá lỏng LNG để phát điện

LNG cũng là một trong những nguồn phát triển điện mà Việt Nam đang xem xét khi hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, do khí này ít ô nhiễm hơn khoảng 40% so với than. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi xoay quanh vai trò của nó như một nguồn nhiên liệu bắc cầu.

Việt Nam bắt đầu nhập khẩu LNG từ tháng 7 và dự kiến ​​sẽ phụ thuộc vào nhập khẩu LNG do nguồn lực trong nước suy giảm và sự quan tâm của các nhà đầu tư đối với các dự án LNG ngày càng tăng. Các công ty có trụ sở tại Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan cũng đang tìm cách phát triển ngành công nghiệp LNG của nước này.

Hiện tại, khí đốt và hydro chiếm tỷ trọng 8,9% trong cơ cấu năng lượng và sẽ tăng lên 24,8% vào năm 2030. Tuy nhiên, đến năm 2050, tỷ trọng của chúng sẽ giảm xuống từ 6,7% đến 8,4%.

Theo ông Trung, hydro có thể là một nguồn thế hệ khác trong tương lai sẽ thay thế các nhà máy điện đốt khí đốt. Nhưng trong ngắn hạn, có thể 10 hoặc 20 năm tới, việc chuyển đổi khí đốt thành điện sẽ đóng một vai trò quan trọng đối với Việt Nam.

Nguồn: Việt Nam có nhiều tiềm năng để loại bỏ dần điện than