Dự án điện gió Đông Hải, Trà Vinh.

Chưa thống nhất cách lựa chọn

Trao đổi ý kiến với PV báo Thời Nay, ông Stuart Livesey, Tổng Giám đốc Công ty CP Phát triển Dự án Điện gió La Gan, Giám đốc quốc gia của Copenhagen Offshore Partners (COP) tại Việt Nam cho biết, các nhà đầu tư ĐGNK đang “đau đầu” khi ngay ở quy trình đầu tiên, để bắt đầu việc phát triển ĐGNK đã gặp khó khăn, chưa có sự thống nhất. Nguyên nhân là do các quy định hiện tại chưa phù hợp để đáp ứng ngành công nghiệp mới này.

Theo nhà đầu tư này, nhiều tín hiệu cho thấy, có khả năng quy định sẽ cho phép nhiều đơn vị phát triển dự án cùng thực hiện khảo sát ĐGNK trên cùng một khu vực biển, như theo dự thảo sửa đổi Nghị định 11, dự kiến trình Chính phủ vào tháng 9/2022. Điều này chưa phù hợp với kinh nghiệm phát triển ĐGNK quốc tế. Bởi lẽ, hầu hết chính phủ các nước đã phát triển thành công ngành ĐGNK chỉ cho phép một nhà đầu tư thực hiện các hoạt động khảo sát ngoài khơi tại một khu vực nhất định và trong một khoảng thời gian cụ thể.

“Điều này để bảo đảm những cam kết dài hạn, nghiêm túc từ phía các nhà đầu tư dự án có năng lực”, ông Stuart Livesey nói và nhấn mạnh “ở hoạt động khảo sát, việc “giao thoa, chồng lấn” liên quan đến đặc quyền khảo sát cần làm rõ hơn”.

Đồng quan điểm nêu trên, ông Sebastian Hald Buhl, Giám đốc quốc gia tại Việt Nam của Orsted cũng nhấn mạnh, việc tránh chồng lấn khu vực khảo sát dự án và cấp giấy phép sớm là rất cần thiết để Việt Nam có thể đạt được các mục tiêu phát triển ĐGNK đến năm 2030.

Không chỉ vậy, nhiều chuyên gia và nhà đầu tư đánh giá, hiện vẫn còn nhiều vướng mắc cho cả cơ quan quản lý nhà nước và nhà đầu tư. Chẳng hạn như, khả năng (và thời gian) để nâng cấp hệ thống lưới điện, khung pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật cho việc cấp phép khảo sát ĐGNK hầu như chưa có; quy định về cơ chế đấu thầu, lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án nguồn điện vẫn chưa được hoàn thiện; hay các hợp đồng mua bán điện (PPA) vẫn thiếu khả năng vay vốn quốc tế và nhiều yếu tố khác... Đây là các yếu tố kìm hãm các nguồn đầu tư cần thiết vào thời điểm hiện nay, để đạt được các mục tiêu trong Quy hoạch điện VIII và đóng góp cho cam kết của Việt Nam giảm phát thải ròng về “0” vào năm 2050.

Kinh nghiệm từ các nhà đầu tư cho thấy, việc khảo sát ĐGNK phải thực hiện mất 2-3 năm, sau đó là khâu thiết kế, lựa chọn nhà thầu, chế tạo, lắp đặt mất khoảng 4-5 năm, tính cho đến trước thời điểm dự án được đưa vào vận hành. Phát triển một dự án ĐGNK mất trung bình khoảng 6-8-10 năm, trong điều kiện có cơ chế ổn định, rõ ràng và thị trường ở quốc gia đó phát triển (thí dụ: quốc gia có các nhà cung cấp và đơn vị xây dựng có kinh nghiệm, các cảng và cơ sở hạ tầng khác phù hợp…).

Do đó, các nhà đầu tư cho rằng, để đạt được mục tiêu phát triển ĐGNK vào năm 2030, thì khung pháp lý cần thiết phải được ban hành trong vòng một năm tới. Nếu không thì khó có thể đạt được các mục tiêu về ĐGNK.

Địa phương có được tham gia lựa chọn nhà đầu tư?

Trước những thực tế nêu trên, ông Stuart Livesey cho rằng, cần có cơ chế và quy định để lựa chọn các nhà đầu tư có năng lực để cấp phép khảo sát ĐGNK, đáp ứng các tiêu chí chọn lọc (năng lực kỹ thuật, tài chính và kinh nghiệm khảo sát, phát triển ĐGNK và sự chuẩn bị cho dự án) để bảo đảm các hoạt động khảo sát được tiến hành theo đúng quy trình, tiến độ và tiêu chuẩn tốt, giảm đến mức thấp nhất tác động đến môi trường và giúp chuẩn bị đầy đủ dữ liệu phù hợp để thiết kế và phát triển dự án. Việc thực hiện các hoạt động khảo sát này thể hiện sự cam kết mạnh mẽ của nhà đầu tư trong việc thực hiện dự án ĐGNK.

Vị này kiến nghị, các công văn của UBND tỉnh đề xuất đưa dự án ĐGNK vào Quy hoạch điện VIII nên được coi là một cấu phần của hồ sơ xin chấp thuận thực hiện khảo sát ĐGNK. Sự ủng hộ từ phía chính quyền tỉnh sẽ cho thấy khả năng và cam kết của nhà đầu tư sau giai đoạn xin ý kiến và đánh giá của các cơ quan chức năng tại địa phương và T.Ư về những đặc điểm tại khu vực khảo sát dự án. Giai đoạn xin ý kiến ban đầu này bao gồm việc thực hiện báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và đề xuất phương án đấu nối lưới điện phù hợp. Tiếp đó, việc UBND cấp tỉnh gửi công văn đề xuất dự án vào quy hoạch điện là một bước quan trọng để bảo đảm rằng dự án có thể triển khai.

Đại diện của Orsted cũng đồng tình với kiến nghị nêu trên. Ông Sebastian Hald Buhl, Giám đốc quốc gia tại Việt Nam của Orsted nhấn mạnh, UBND các tỉnh cần được tham gia vào quá trình phê duyệt lựa chọn nhà đầu tư. Trong đó, thư chấp thuận cho nhà đầu tư phát triển dự án của UBND tỉnh cần là một tiêu chí sơ tuyển. “Các địa phương đóng vai trò tuyển chọn ban đầu và sẽ rất hiệu quả trong công tác tránh chồng lấn khảo sát khai thác trên cùng một khu vực”, đại diện Orsted bày tỏ.

Tuy vậy, báo cáo từ Bộ Công thương cho thấy, tổng công suất đặt của ĐGNK đã đăng ký vào Quy hoạch điện VIII là hơn 156GW, gấp nhiều lần so mục tiêu 7GW đến năm 2030. Trong đó, tại khu vực Bắc Bộ (từ Quảng Ninh tới Quảng Trị) có 22 dự án được nhà đầu tư đăng ký, tổng công suất đặt khoảng 51,65GW. Còn tại khu vực miền trung và Nam Bộ, cũng có 74 dự án ĐGNK “xếp gạch”, tổng công suất đặt 104,6GW. Do đó, việc để địa phương chọn lựa nhà đầu tư được khảo sát cũng không dễ dàng gì.

Cho rằng ở hầu hết các quốc gia phát triển, Chính phủ bố trí nguồn lực để thực hiện khảo sát, bên cạnh đó còn tổ chức đấu thầu khu vực biển để nhà phát triển dự án tổ chức nghiên cứu, khảo sát ĐGNK, ông Phạm Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) bày tỏ: “Cách tiếp cận này cũng cần được quan tâm nghiên cứu về khả năng áp dụng ở Việt Nam”.

Dù vậy, để có cơ sở tổ chức khảo sát ĐGNK một cách hiệu quả và bài bản, ông Hùng cho hay, cần có căn cứ như quy hoạch không gian biển, trong đó có phân vùng khu vực biển cho phát triển điện gió, đặc biệt là ĐGNK...

Nguồn: Vướng ngay từ khâu khảo sát