Báo cáo về công tác phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), Cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, nguồn nước từ thượng nguồn sông Mekong về ĐBSCL đã thay đổi rất lớn về quy luật, do ảnh hưởng của việc vận hành các hồ chứa. Theo Cục Thủy lợi, tổng lượng dòng chảy trong mùa khô tăng, nhưng dòng chảy đầu mùa khô lại có xu thế giảm, gia tăng vào thời kỳ giữa và cuối mùa. Việc biến động nguồn nước thượng lưu làm cho tình trạng xâm nhập mặn tại các vùng cửa sông, ven biển có thay đổi lớn về quy luật.

Trước năm 2012, mặn thường đến từ tháng 2 đến tháng 4, đỉnh mặn vào cuối tháng 3-4, là tháng có dòng chảy kiệt nhất. hiện nay, những năm dòng chảy thượng nguồn về thấp, xâm nhập mặn xuất hiện từ cuối tháng 12 năm trước và đỉnh mặn vào tháng 2 hoặc đầu tháng 3 năm sau. Đối với mùa khô 2023-2024, xâm nhập mặn bắt đầu xuất hiện từ cuối tháng 12/2023, sớm hơn trung bình nhiều năm khoảng 33 ngày.

Từ tháng 4 đến nay, diễn biến xâm nhập mặn vùng ven biển Tây biến động khó lường, một số thời điểm độ mặn tại một số điểm đã tăng cao đột biến, đặc biệt trong các ngày từ 18-22/4, tại cầu Cái Tư (sông Cái Lớn) đạt lớn hơn 3-4g/lít, tại Bắc Hồng Dân >10g/lít, gây ảnh hưởng đến lấy nước cho sản xuất nông nghiệp tại các tỉnh Kiên Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Sóc Trăng.

Nguyên nhân của tình trạng trên là do nguồn nước thượng lưu về ĐBSCL trong tháng 4/2024 vẫn ở mức thấp nên không có nguồn nước ngọt bổ sung từ sông Hậu hạn chế, kết hợp với nắng nóng kéo dài, lượng bốc hơi cao, các địa phương đồng loạt xuống giống vụ Hè Thu làm mực nước nội đồng giảm nhanh. Bên cạnh đó, công trình phân ranh nguồn nước nội vùng chưa hoàn thiện, nước mặn từ hướng biển Đông qua hệ thống thủy lợi Quản Lộ-Phụng Hiệp phục vụ nuôi trồng thủy sản cho tỉnh Bạc Liêu đã làm gia tăng độ mặn nguồn nước của hệ thống Cái Lớn-Cái Bé.

Từ tháng 5, xâm nhập mặn ở ĐBSCL tiếp tục giảm, không còn ảnh hưởng đến nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp từ đầu tháng 6. Ảnh: DK.

Theo thống kê, đến nay ĐBSCL có khoảng 1.580 ha lúa (Sóc Trăng 1.530 ha, Bến Tre 50 ha), 4.640 ha chanh và cây ăn trái khác tại Long An có nguy cơ giảm năng suất. 43 ha lúa tại tỉnh Sóc Trăng bị mất trắng. Khoảng 73.900 hộ (2,1% số hộ dân nông thôn) bị thiếu nước sinh hoạt tập trung tại bảy tỉnh Long An, Bến Tre, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau, thấp hơn so với năm 2019-2020 (96.000 hộ). Nguồn nước cạn kiệt đã gây sụt lún đất, sạt lở ven kênh, rạch, đường giao thông kết hợp ven bờ kênh tại các vùng ngọt hóa ở Cà Mau, Kiên Giang. Tổng cộng đã có 901 điểm sụt lún, sạt lở đất với tổng chiều dài 23,4 km (Cà Mau 601 điểm, dài 15,9 km; Kiên Giang 310 điểm, dài 7,5 km).

Cục Thủy lợi đánh giá, ở vùng các cửa sông Cửu Long, xâm nhập mặn đã đạt đỉnh cao nhất của mùa khô từ ngày 10 đến 13/3, các đợt xâm nhập mặn đã xuất hiện vào các ngày 24-28/3, 7-11/4 ở mức thấp hơn đỉnh nhưng vẫn duy trì ở mức tương đối cao. Từ đầu mùa khô 2023-2024 đến nay, ranh mặn 4g/lít đã xâm nhập sâu nhất ở các cửa sông Vàm Cỏ từ 90-100km, so với trung bình nhiều năm cao hơn từ 9-10km, so với năm 2016 thấp hơn từ 21-23km, thấp hơn năm 2020 từ 1-43km. Các cửa sông Cửu Long sâu nhất từ 55-65km, so với trung bình nhiều năm cao hơn từ 6-16km, so với năm 2016 thấp hơn từ 5-8km; riêng sông Cửa Tiểu-Đại đã xuất hiện cao hơn năm 2016 khoảng 4-5km.

Vùng ven biển Tây, từ đầu mùa khô hệ thống công trình thủy lợi Cái Lớn-Cái Bé đã vận hành chủ động kiểm soát xâm nhập mặn, khống chế độ mặn tại cầu Cái Tư ở mức <1g>

Dự báo, ở vùng các cửa sông Cửu Long, từ tháng 5 xâm nhập mặn giảm, không còn ảnh hưởng đến nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp từ đầu tháng 6. Ở vùng sông Vàm Cỏ, xâm nhập mặn có xu thế tăng, khả năng đạt đỉnh cao nhất vào ngày 23-27/4 hoặc 6-10/5 và duy trì ở mức cao đến hết tháng 5. Từ cuối tháng 6, hạn mặn giảm nhanh.

Các địa phương vẫn tiếp tục chủ động các giải pháp để đảm bảo nguồn nước cho sản xuất, sinh hoạt trong thời gian còn lại của mùa khô. Ảnh: TL.

Trong thời gian còn lại của mùa khô, trường hợp các hồ chứa phía thượng lưu vận hành giảm xả bất thường hoặc là diễn biến thời tiết thì xâm nhập mặn có thể tăng cao hơn dự báo. Do đó, cần phải có những giải pháp ứng phó kịp thời. Dự báo tác động của hạn mặn đến sản xuất nông nghiệp và dân sinh giảm dần so với hiện tại nhưng vẫn ở mức tương đối cao. Để bảo đảm giảm thiểu tối đa thiệt hại, Cục Thủy lợi đặc biệt khuyến cáo người dân tiếp tục theo dõi sát diễn biến xâm nhập mặn và tuân thủ các khuyến cáo của cơ quan chức năng địa phương, cơ quan chuyên môn để chủ động ứng phó với xâm nhập mặn.

Đặc biệt, đối với thời gian còn lại của mùa khô năm 2024, tuyệt đối không xuống giống lúa vụ Hè Thu ở các vùng đang tiếp tục có nguy cơ bị ảnh hưởng của xâm nhập mặn, chỉ tổ chức xuống giống khi có xuất hiện mưa, nguồn nước bảo đảm cung cấp ổn định.Tiếp tục tăng cường việc vận hành các công trình thuỷ lợi để lấy, tích trữ nước ngọt tối đa vào hệ thống kênh mương, ao đầm, khu trũng phục vụ sản xuất, dân sinh. Tại các vùng cây ăn trái tiếp tục thực hiện trữ nước trong các ao, hồ phân tán, bảo đảm đủ nguồn nước cung cấp để duy trì sức sống tối thiểu của cây trồng trong thời gian ảnh hưởng của xâm nhập mặn.

Nguồn:Xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long sẽ giảm từ tháng 5