Le Monde: Thưa ông Alain Naef, hiện tại, ông đang nghiên cứu về các tập đoàn dầu khí lớn và vị trí của họ trong quá trình chuyển đổi năng lượng và đã công bố một số bài báo gần đây về chủ đề này. Để bắt đầu, theo ông, chiến lược trung và dài hạn của các tập đoàn lớn này là gì?

Alain Naef: Chiến lược của họ đã từng là một cuộc chiến. Các tập đoàn đã cố gắng phủ nhận khoa học khí hậu, đổ lỗi cho người tiêu dùng cuối cùng (BP là tập đoàn sáng tạo ra khái niệm “dấu chân carbon”) hoặc gây ảnh hưởng đến các chính trị gia. Nhưng giờ đây, chiến lược đã thay đổi. Đó là một chiến lược ủng hộ công khai quá trình chuyển đổi. Họ đã nhận ra rằng, bất kể họ làm gì, thế giới vẫn phụ thuộc vào dầu, khí và than. Vì vậy, họ đã ngừng công khai chống đối, mặc dù trong nội bộ, họ vẫn tiếp tục nỗ lực. Nhu cầu thì quá lớn. Các công ty nhiên liệu hóa thạch đã hiểu điều này và công khai ủng hộ các mục tiêu khí hậu toàn cầu. Darren Woods, Chủ tịch của ExxonMobil, thậm chí còn viết thư cho Tổng thống Mỹ để yêu cầu tái gia nhập Hiệp định Paris (điều mà Joe Biden đã thực hiện sau đó).

Le Monde: Cuối năm 2023, đã có một số vụ sáp nhập lớn trong lĩnh vực này (ExxonMobil đã mua lại Pioneer với giá 60 tỷ đô la, và Chevron đã mua lại Hess với giá 53 tỷ đô la). Ông phân tích thế nào về các vụ sáp nhập này?

Alain Naef: Các vụ sáp nhập cho thấy các công ty dầu khí và cổ đông của họ đang nhìn thấy một tương lai tươi sáng cho dầu và khí đốt. Họ không ngại đầu tư vào các công ty khác và mở rộng quy mô. Đặc biệt, Chevron và ExxonMobil tin rằng, và có lẽ là đúng, họ vẫn còn nhiều năm khai thác dầu khí hiệu quả phía trước.

Le Monde: Theo ông, tại sao các tập đoàn dầu khí lớn thường ủng hộ thuế carbon?

Alain Naef: Trong một bài báo gần đây trên tạp chí Ecological Economics, tôi đã phân tích chi tiết lý do họ ủng hộ. Họ cho rằng điều này có thể loại bỏ sự cạnh tranh từ than đá, nguồn năng lượng thải ra nhiều CO2 hơn và sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề hơn từ thuế carbon. Là những tập đoàn lớn, họ thích các quy định rõ ràng và ổn định hơn là các quy định thay đổi liên tục và không rõ ràng, vì việc thích ứng liên tục sẽ tốn kém cho họ. Cuối cùng, việc ủng hộ thuế carbon cũng ít tốn kém, trong tiếng Anh, người ta gọi đó là "cheap talk". Và họ cho rằng khả năng áp dụng thuế carbon trên phạm vi toàn cầu là rất thấp, vì cần có sự phối hợp giữa các quốc gia lớn như Trung Quốc, Mỹ và Nga. Và rất khó để các quốc gia này đạt được thỏa thuận về một mức thuế chung. Nếu thuế chỉ áp dụng ở cấp quốc gia, nó sẽ ít có hiệu quả.

Le Monde: Nhiều nhà phân tích cho rằng đại diện của các tập đoàn dầu khí chưa bao giờ tham dự COP đông đảo như tại COP vừa qua ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Ông có đồng ý với quan điểm này không? Vai trò của các nhà vận động hành lang này là gì, liệu họ có thực sự gây ảnh hưởng đến các quyết định được đưa ra?

Alain Naef: COP đã đưa ra một tuyên bố khá tham vọng về việc từ bỏ nhiên liệu hóa thạch. Điều này có vẻ ngạc nhiên khi xem xét mục tiêu của các công ty dầu khí tham dự và mục tiêu của Chủ tịch hội nghị. Sultan Al Jaber, Chủ tịch COP, đã nói trước đó rằng không có cơ sở khoa học nào cho việc loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, một lần nữa, các tuyên bố của COP không đe dọa đến hoạt động khai thác dầu khí. Nó không chứa bất kỳ mục tiêu cụ thể nào hoặc cơ chế thực thi. Vì vậy, các công ty nhiên liệu hóa thạch có thể dễ dàng ủng hộ công khai thỏa thuận này, điều này sẽ không làm thay đổi doanh số bán dầu, khí và than của họ.

Le Monde: Theo ông, những biện pháp quy định nào có thể thúc đẩy quá trình chuyển đổi hậu hóa thạch của các tập đoàn lớn này nhanh hơn?

Alain Naef: Điều khiến các công ty nhiên liệu hóa thạch lo ngại và do đó có thể hiệu quả là hệ thống trần và giao dịch phát thải. Một ví dụ điển hình là Hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính của châu Âu. Mô hình châu Âu ban đầu ít hiệu quả khi trần phát thải còn quá cao. Nhưng dần dần, khi trần giảm và lượng phát thải tăng lên, cơ chế này bắt đầu phát huy tác dụng. Và việc các tập đoàn dầu khí lớn phản đối nhưng lại ủng hộ thuế carbon cho thấy rõ ràng họ sợ giải pháp nào hơn cho doanh số bán hàng của họ (và do đó mang lại hiệu quả tích cực hơn cho tất cả mọi người trong việc giảm biến đổi khí hậu). Một giải pháp khác, cũng của châu Âu, là Cơ chế Điều chỉnh Carbon ở Biên giới. Đây là một loại thuế đối với các sản phẩm nhập khẩu chưa bị đánh thuế carbon ở nước xuất khẩu. Về lâu dài, loại thuế này có thể thúc đẩy tất cả các quốc gia áp dụng thuế carbon. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết là Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) phải đồng ý và điều này là không chắc chắn.