Dự án điện gió trên đảo Phú Quý, Bình Thuận. Ảnh: QUỐC HANH

Hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh

Tại Hội nghị thượng đỉnh của LHQ về biến đổi khí hậu COP26 được tổ chức tại Glasgow (Vương quốc Anh) vào tháng 11/2021, Việt Nam đã đưa ra cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Cam kết này thể hiện quyết tâm của Chính phủ Việt Nam thực hiện các mục tiêu chuyển dịch từ nguồn năng lượng hóa thạch truyền thống sang các nguồn năng lượng xanh, sạch, giảm phát thải khí nhà kính, chống biến đổi khí hậu.

Ngay sau Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ cũng đã trực tiếp làm Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26 và phân công các bộ, ngành xây dựng kế hoạch hành động trong từng lĩnh vực. Trong đó, quá trình chuyển dịch năng lượng đang được chỉ đạo đẩy nhanh trên tinh thần phát huy nội lực, đồng thời tăng cường hợp tác, hỗ trợ từ các đối tác quốc tế, các định chế tài chính song phương và đa phương.

Phát biểu ý kiến tại Hội thảo “Tác động của COP26 đến chuyển dịch năng lượng theo hướng tăng trưởng xanh” diễn ra ngày 17/8, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, Bộ đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược Tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 vào tháng 10/2021, ngay trước thềm Hội nghị COP26 và tiếp đó, ngày 22/7/2022 vừa qua, đưa ra Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030. Đây là những điểm nhấn hết sức quan trọng giúp Việt Nam dịch chuyển năng lượng và hướng tới nền kinh tế xanh.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, chuyển dịch năng lượng, từng bước giảm dần sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch, tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn cung năng lượng quốc gia, giảm phát thải khí nhà kính là quá trình căn bản nhằm hướng tới tăng trưởng xanh ở các quốc gia và thực hiện các mục tiêu toàn cầu trong chống biến đổi khí hậu.

Thực tế trong ba năm trở lại đây, Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển nhanh của năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời. Hiện, nguồn điện từ năng lượng tái tạo tại Việt Nam chiếm đến 52,2% công suất lắp đặt trên toàn quốc. Do đó, để hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, theo Thứ trưởng Bộ Công thương Đặng Hoàng An, xây dựng chiến lược phát triển và chuyển dịch năng lượng bền vững, khả thi, phù hợp điều kiện phát triển kinh tế - xã hội là điều kiện quan trọng nhất hiện nay. Trong đó, hai mục tiêu quan trọng nhất hiện là bảo đảm an ninh năng lượng trong trung và dài hạn để đáp ứng mục tiêu phát triển; đồng thời, bảo đảm tiếp cận năng lượng cho người dân và nền kinh tế với chi phí hợp lý, phù hợp điều kiện phát triển và khả năng thực tế của Việt Nam.

“Chuyển dịch năng lượng không chỉ là vấn đề của nội bộ ngành năng lượng mà chính là chuyển đổi toàn bộ nền kinh tế từ mô hình thâm dụng nhiều năng lượng sang mô hình sử dụng năng lượng một cách hiệu quả”, Thứ trưởng Đặng Hoàng An nhấn mạnh.

Nhà máy điện rác Nam Sơn (Sóc Sơn, Hà Nội) vừa đi vào hoạt động. Ảnh: NAM ANH

Cách nào đạt được mục tiêu?

Để đạt được các mục tiêu tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021-2030, Thứ trưởng Bộ Công thương Đặng Hoàng An cho biết, bốn mục tiêu mới nhất mà Việt Nam đặt ra trong chuyển dịch năng lượng, bao gồm:

Thứ nhất, không phát triển thêm các nhà máy điện than mới sau năm 2030, phát triển các nguồn điện chạy khí ở mức độ hợp lý để tránh lệ thuộc vào thị trường thế giới và xây dựng lộ trình chuyển đổi nhiên liệu cho các nhà máy nhiệt điện chạy than, khí hiện có.

Thứ hai, tiếp tục tăng mạnh tỷ trọng các nguồn năng lượng tái tạo để tận dụng thế mạnh của Việt Nam.

Thứ ba, tìm hiểu, tiếp cận sớm các công nghệ sử dụng các nguồn năng lượng sơ cấp như hydro xanh, amoniac xanh.

Thứ tư, cải thiện hạ tầng truyền tải và phân phối, nâng cấp khả năng kỹ thuật của hệ thống điện quốc gia về vận hành an toàn, đủ khả năng hấp thụ tỷ trọng ngày càng lớn của năng lượng tái tạo.

Còn theo lãnh đạo Bộ KH&ĐT, chúng ta cần tập trung giải quyết 5 vấn đề cốt lõi mang tính bao trùm. Đó là, cần tính toán kỹ lưỡng lộ trình chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh, bền vững để bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Trong quá trình chuyển dịch năng lượng cần giảm đến mức thấp nhất sự tác động tới các nhóm và đối tượng dễ bị tổn thương, trong đó đặc biệt lưu ý tác động của tăng giá điện đối với các hộ gia đình nghèo và việc chuyển đổi, mất việc làm của người lao động trong các ngành, lĩnh vực, chẳng hạn từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo.

Ngoài ra, quá trình chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh, bền vững là trách nhiệm của tất cả các bên liên quan từ trung ương đến địa phương, các ngành, các cấp, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và cộng đồng người dân; cần phải có sự cam kết hỗ trợ về mặt tài chính/kỹ thuật từ các quốc gia phát triển. Trong quá trình triển khai chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh, bền vững cần thực thi có hiệu quả công tác đánh giá, kiểm tra, giám sát và các chế tài liên quan để hạn chế, cắt giảm đầu tư và có lộ trình thay thế, đóng cửa các cơ sở sản xuất ô nhiễm, hạ tầng phát thải nhiều carbon.

Dù vậy, các chuyên gia kinh tế cho rằng, để phát triển nguồn năng lượng theo hướng bền vững, bảo đảm cung cấp nguồn cung ổn định với giá thành hợp lý luôn là thách thức đối với các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Thực tế, 20 năm nay, tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện hằng năm của Việt Nam đều đạt hai con số, trong đó giai đoạn 2000-2010 là 13%; 2011-2019 là 10,5%. Nhưng tốc độ đầu tư các nguồn điện lớn lại chậm. Hiện, công suất nguồn điện đưa vào chỉ đạt 53% so quy hoạch điện VII, đặc biệt các dự án nhiệt điện than gặp rất nhiều khó khăn về huy động vốn, trong khi, kế hoạch phát triển điện khí gặp khó khăn do phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu và các nguồn điện năng lượng tái tạo còn “đỏng đảnh” theo thời tiết vì chưa có hệ thống lưu trữ. Điều này sẽ ảnh hưởng đến chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh hơn trong thời gian tới, bởi vậy cần có quyết tâm chính trị lớn của các cấp, ngành, đặc biệt cần có sự phối hợp đồng bộ, toàn diện từ tất cả các bên liên quan; sự đồng lòng của người dân và cộng đồng doanh nghiệp.

Nguồn: COP26 và vấn đề chuyển dịch năng lượng