Hà Nội: 23°C
Thừa Thiên Huế: 24°C
Quảng Ninh: 22°C
Hải Phòng: 25°C
TP Hồ Chí Minh: 29°C

Gia Lai: Hình tượng rồng trên ché cổ

Với người Việt Nam, rồng hay đúng hơn là hình tượng rồng không chỉ gắn với quyền uy, sự tôn quý, linh thiêng, mà còn được coi là biểu tượng tâm hồn, tình cảm, sự phồn vinh của cộng đồng. Vì vậy, hình tượng rồng giữ vị trí quan trọng trong đời sống của người Việt từ xưa đến nay.

Rồng xuất hiện trên nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật, cũng như được khắc họa trên các đồ dùng trong cuộc sống. Trên các sản phẩm gốm sứ, đặc biệt là trên các loại ché mà cộng đồng các dân tộc thiểu số vùng Trường Sơn-Tây Nguyên sử dụng để ủ rượu cần-một vật dụng trở thành biểu tượng văn hóa của cộng đồng, hình tượng rồng được khắc họa một cách phong phú, đa dạng.

Hình tượng rồng trên ché thời kỳ đầu nhà Minh (Trung Quốc) với mô típ “Lưỡng long tranh châu” đang được nhà sưu tầm Ngô Ngọc Tám (TP. Pleiku) lưu giữ. Ảnh: X.T
Hình tượng rồng trên ché thời kỳ đầu nhà Minh (Trung Quốc) với mô típ “Lưỡng long tranh châu” đang được nhà sưu tầm Ngô Ngọc Tám (TP. Pleiku) lưu giữ. Ảnh: X.T

Người Bahnar gọi rồng là Prao, người Jrai gọi là Tbrơt hoặc Tbrit. Cả người Bahnar và Jrai đều quan niệm rồng là loài vật giữ vị trí cao nhất trong tất cả các loài vật. Do đó, các loại ché có trang trí hình rồng đều được xem là ché quý, có giá trị lớn và tất cả đều có Yàng (thần linh) trú ngụ, ché càng cổ, càng quý thì sức mạnh của Yàng càng lớn.

Người Bahnar, Jrai không tự làm ra ché mà được đưa đến từ nhiều nơi khác. Vì vậy, họa tiết cũng như đặc điểm hình tượng rồng trên mỗi loại ché có những tương đồng và khác biệt nhất định.

Khác với các họa tiết rồng trang trí trên các sản phẩm gốm sứ xanh trắng, hình tượng rồng trên ché được biểu hiện một cách mộc mạc nhưng hết sức tinh tế với những nét chạm khắc đơn giản, thoáng đãng, sần sùi nhưng cũng không kém phần mềm mại, thanh thoát.

Dù xuất phát từ dòng gốm nào chăng nữa thì hình tượng rồng trên ché cổ đều có chung những mô típ như: long ngư hý thủy, lưỡng long tranh châu, long truy, long ẩn vân… với nhiều kỹ thuật chế tác khác nhau.

Hình tượng rồng trang trí trên ché thường là số nhiều và được trang trí ở nhiều phần khác nhau. Có lúc thì rồng được trang trí trên thân, trên vai hoặc rồng uốn từ thân lên vai và xoắn tròn tạo hình các tai ché; cũng có khi rồng trang trí trên thân với toàn thân cuộn mình, ẩn trong mây, vây và đuôi xòe tạo hình như những tia lửa.

Rồng trang trí trên ché mang nhiều phong cách, kỹ thuật tạo hình và đặc điểm khác nhau. Hình tượng rồng trong mô típ “Lưỡng long tranh châu” trang trí trên ché cổ thời kỳ đầu nhà Minh (Trung Quốc) với đặc điểm đầu to, mõm dài, miệng há, lưỡi vươn dài, nét mặt biểu cảm đầy uy lực; thân dài uốn lượn tương đối mềm mại, đuôi ngắn, móng như móng chim ưng, thường có 3 hoặc 4 móng, nếu rồng có 5 móng thì thường là vật sử dụng trong các gia đình quan lại, vua chúa.

Rồng với bộ móng vuốt sắc nhọn. Ảnh: Xuân Toản
Rồng với bộ móng vuốt sắc nhọn. Ảnh: Xuân Toản

Đối với ché Gò Sành, họa tiết trang trí sức phong phú và đa dạng từ nội dung đến kỹ thuật chế tác như khắc vạch, đắp nổi, dập khuôn… Chủ đề trang trí có sự pha trộn văn hóa giữa các cộng đồng Chăm, Việt, Hoa…

Trong đó, thường thấy các mô típ hoa văn hình rồng, sư tử/kỳ lân là những linh vật biểu tượng cho sức mạnh của vương quyền, được các nghệ nhân nhân hóa cách điệu cao, mang những ý nghĩa biểu trưng cho dòng dõi quý tộc, biểu hiện tính cầu phúc, cầu lộc, tượng trưng cho uy quyền và sức mạnh.

Bảo tàng tỉnh hiện lưu giữ nhiều ché với mô típ trang trí hình tượng rồng, trong đó tiêu biểu là những chiếc ché thuộc dòng gốm Gò Sành có niên đại khoảng thế kỷ XIV-XV.

Hình tượng rồng trên ché Gò Sành được đắp nổi với đặc điểm thân dài, đuôi giun được tạo tác một cách đơn giản, trong tư thế uốn lượn bay lên kết hợp với hình tượng sư tử/kỳ lân trên các tai ché tạo nên sự hài hòa, thống nhất giữa các họa tiết được xem là biểu tượng của sức mạnh, quyền lực trong văn hóa phương Đông.

Ngoài ra, trên các dòng gốm khác như gốm Quảng Đức, Mỹ Thiện ở Nam Trung Bộ hay các sản phẩm từ dòng gốm Cây Mai, Lái Thiêu ở Nam Bộ, hình tượng rồng xuất hiện rất phong phú, đa dạng. Như vậy, có thể khẳng định, hình tượng rồng luôn là đề tài trang trí chiếm số lượng lớn trên các dòng ché có mặt ở vùng đất Tây Nguyên từ xưa đến nay. Bởi rồng thể hiện tính biểu tượng lớn và mang đến vẻ đẹp thiêng liêng, tôn nghiêm và trang trọng. Và trên hết, đó là sự giao thoa, kết nối và tiếp biến các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc qua các thời kỳ.

Nguồn: Hình tượng rồng trên ché cổ

Xuân Toản
baogialai.com.vn

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Giá heo hơi hôm nay 25/11: Cao nhất 63.000 đồng/kg

Giá heo hơi hôm nay 25/11: Cao nhất 63.000 đồng/kg
Giá heo hơi hôm nay (25/11) tiếp tục điều chỉnh trái chiều giữa các miền. Hiện tại, thương lái trên cả nước thu mua heo hơi từ 59.000 - 63.000 đồng/kg

Giá xăng dầu hôm nay 25/11: Xăng dầu thế giới duy trì đà tăng

Giá xăng dầu hôm nay 25/11: Xăng dầu thế giới duy trì đà tăng
Giá xăng dầu thế giới duy trì đà tăng, khi xung đột ở Trung Đông, Nga - Ukraine vẫn chưa lắng dịu.

Nhận định chứng khoán ngày 25/11: Nhà đầu tư cần thận trọng quan sát

Nhận định chứng khoán ngày 25/11: Nhà đầu tư cần thận trọng quan sát
Áp lực bán gia tăng khá mạnh trong khi bên mua vẫn thận trọng khiến thị trường gặp khó khi chinh phục lại mốc 1.230 điểm.

Tỷ giá USD hôm nay 25/11: Thị trường tự do bật tăng mạnh

Tỷ giá USD hôm nay 25/11: Thị trường tự do bật tăng mạnh
Tỷ giá USD hôm nay (25/11), thị trường tự do đảo chiều tăng mạnh so với phiên trước. Các ngân hàng thương mại giữ giá mua - bán đồng USD. Tỷ giá trung tâm ở mức 24.295 đồng.

Giá cà phê hôm nay 25/11: Cà phê trong nước tiếp chuỗi tăng giá

Giá cà phê hôm nay 25/11: Cà phê trong nước tiếp chuỗi tăng giá
Giá cà phê trong nước tiếp chuỗi tăng giá so với phiên giao dịch trước cường độ tăng mạnh khoảng 1.500 đồng/kg. Hiện giá thu mua cà phê trung bình tại các tỉnh Tây Nguyên là 119.000 đồng/kg.
Net Zero - Lộ trình chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp Việt Nam

Net Zero - Lộ trình chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp Việt Nam

Net Zero - Gửi tương lai

Net Zero - Gửi tương lai

Cầu treo dành cho người đi bộ không có giá đỡ dài nhất thế giới

Cầu treo dành cho người đi bộ không có giá đỡ dài nhất thế giới

Cuộc thi ảnh, video "Việt Nam hạnh phúc"

Cuộc thi ảnh, video "Việt Nam hạnh phúc"

Những ngôi mộ gió ở Lý Sơn- Phần 2

Những ngôi mộ gió ở Lý Sơn- Phần 2

5 Minute Countdown Timer

5 Minute Countdown Timer

Need a 5 minute timer for your next event? Look no further! This timer is perfect for morning services, youth sessions, ceremonies, church meetings, and many other things! Enjoy this nice and simple universal design to fit whatever you need it for.
Milky Way timelapse compilation & relaxation - 4K

Milky Way timelapse compilation & relaxation - 4K

The milky way is such a common subject to shoot for stills and timelapse. While many sequences feature wide-angle shots of our home galaxy, there seem to be lacking many close-ups (medium format, deep-sky timelapse). That's how I made the latter my specialty over the past 4 years, with a hand-crafted workflow that enabled me to produce some of the best detailed/colored time lapses of the milky way on the market for that resolution.
NOX ATACAMA | 8K

NOX ATACAMA | 8K

The Atacama desert is home to the darkest and cleanest skies in the world. A view to the nightsky rewards with uncountable numbers of stars and fantastic nebulas in one of the most quiet a empty places on earth. Not a single noise distracts from the grand show the nightsky has to offer. The environment is harsh though. Filmed in freezing temperatures, altitudes up to 5000m/16000ft, salt lakes and icy slopes, the Atacama is not friendly to life and equipment. Though it provides without doubt for epic and vast vistas of one of the greatest landscapes on earth.