Ngày 23/2/2024, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái ký Quyết định số 194/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt nhằm đưa Việt Nam ra khỏi Danh sách Xám của Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF).

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI SẢN ẢO TẠI VIỆT NAM

Theo đó, Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì nghiên cứu, xây dựng khung pháp lý để cấm hoặc điều chỉnh đối với VAs (các loại tài sản ảo) và VASPs (những tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo); đồng thời chứng minh việc thực thi khung pháp lý đó, thời hạn cụ thể là tháng 5/2025. Đây là hành động rất quyết liệt của Chính phủ nhằm khôi phục uy tín của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế sau khi Việt Nam bị đưa vào danh sách theo dõi tăng cường của Lực lượng đặc nhiệm tài chính (FATF) vì không có đủ các cơ chế phòng chống rửa tiền, bao gồm phòng chống rửa tiền qua giao dịch tiền ảo, tài sản ảo (VA,VASP).

Trung tuần tháng 3, Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) đã tổ chức hội thảo khoa học góp ý xây dựng khung pháp lý quản lý tài sản ảo. Theo ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch thường trực VBA, Việt Nam cần nhanh chóng ban hành các quy định quản lý VA và VASP phù hợp với tiêu chuẩn phòng chống rửa tiền của Lực lượng đặc nhiệm tài chính FATF để đưa Việt Nam ra khỏi Danh sách Xám theo Quyết định số 194/QĐ-TTg ngày 23/2/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch hành động quốc gia nhằm thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền.

Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13 quy định: tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản (Điều 105.1 về tài sản trong Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13 quy định tài sản mã hóa bản chất là một loại quyền phái sinh từ một quyền tài sản gốc là quyền sở hữu trí tuệ của chủ sở hữu “bản quyền” chương trình tạo ra blockchain). Quyền phái sinh quyền tác giả trên là quyền trị giá được bằng tiền. Đó là cơ sở pháp lý tạo tiền đề cho việc quản lý tài sản ảo.

Theo Quyết định số 194/QĐ-TTg về việc ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy duyệt hàng loạt, có ba hành động liên quan đến VA, VASP, gồm: (1) Hành động 6 (lần đầu tiên định nghĩa tài sản ảo (VA) và nhà cung ứng dịch vụ tài sản ảo (VASP) được đưa vào văn bản chính thức tại Việt Nam, xây dựng khung pháp lý để cấm hoặc điều chỉnh đối với VA và VASP); (2) Hành động 7 (tiếp cận khu vực tư nhân thông qua các hoạt động tiếp cận cộng đồng, đánh giá rủi ro ngành và các nghĩa vụ tuân thủ AML/CFT bằng các biện pháp trừng phạt tài chính và báo cáo giao dịch đáng ngờ, đặc biệt tập trung vào ngành có rủi ro cao); (3) Hành động 8 (xây dựng cơ chế thu thập, cập nhật và lưu trữ thông tin về các chủ sở hữu hưởng lợi của pháp nhân, đồng thời áp dụng các biện pháp xử lý phù hợp, hiệu quả, có tính răn đe).

Gần đây nhất, Dự thảo chiến lược quốc gia về blockchain 2030 được Bộ Thông tin và Truyền thông đưa ra lấy ý kiến rộng rãi, dự kiến ban hành trong năm 2024.

Trên cơ sở thực tiễn tại Việt Nam, VBA đề xuất ba kiến nghị.

Thứ nhất, các đơn vị cung ứng dịch vụ tài sản ảo tích cực đề xuất các giải pháp và phối hợp với các cơ quản quản lý, hiệp hội nghề nghiệp trong các vấn đề hoàn thiện cơ sở pháp lý cho VA và VASP.

Thứ hai, hỗ trợ hoạt động phổ biến nhận thức cộng đồng ở khối tư nhân như đã nêu tại quyết định 194/QĐ-TTg ngày 23/2/2024, thông qua việc chuẩn bị các chương trình đào tạo cho khách hàng, chứng minh các quy trình tuân thủ và phối hợp với các đơn vị triển khai các hoạt động bảo vệ lợi ích cộng đồng chống lừa đảo.

Thứ ba, các đơn vị cung ứng dịch vụ tài sản ảo cùng hội nghề nghiệp chủ động, sẵn sàng đóng thuế và đề xuất các giải pháp được đóng thuế để khẳng định vai trò của VA và VASP đóng góp vào kinh tế đất nước.

Ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, cho biết hầu hết các chính phủ trên thế giới cũng đang lúng túng trong vấn đề quản lý tài sản ảo (VA). “Các chính phủ phải có ứng xử phù hợp vì nếu không sẽ tác động trực tiếp vào chủ quyền quan trọng nhất là chủ quyền quốc gia về tiền tệ. Đó là điều chúng ta cần chia sẻ với các cơ quan quản lý nhà nước ở Việt Nam, làm sao để có lợi ích quốc gia tốt nhất, đồng thời hạn chế những tác động tiêu cực”, ông Quỳnh nhận định.

BẢO VỆ CHỦ QUYỀN QUỐC GIA VỀ TIỀN TỆ

Gợi mở chính sách để quản lý VA trong thời gian tới, ông Quỳnh dẫn lại câu chuyện quản lý USD. Khi đất nước mới mở cửa, chính sách tiền tệ quốc gia là không cho phép bất kỳ một loại ngoại tệ nào được phép thanh toán, chống tình trạng đô la hóa. Tuy nhiên, Việt Nam mới mở cửa đang cần vốn nên đã ra chính sách cho người dân được giữ USD, được gửi vào ngân hàng bằng đồng USD, nhưng không được dùng USD để thanh toán trong nền kinh tế.

Cũng tại hội thảo, các đơn vị cung ứng dịch vụ tài sản ảo cũng khẳng định sẽ tích cực phối hợp với cơ quan quản lý trong đấu tranh với các đối tượng lợi dụng công nghệ blockchain cho mục đích xấu.

Ông Joe Tu, Giám đốc Phát triển kinh doanh toàn cầu của VASP CoinEx, cho biết đơn vị này cam kết tuân thủ đầy đủ các quy định pháp lý và đạo đức tại Việt Nam, đặc biệt là các quy định về phòng chống rửa tiền.

Tại Mỹ, khung pháp lý cho VA và VASP ra đời từ năm 2013. Tháng 3/2013, Cơ quan Chống tội phạm tài chính (FinCEN) giải thích rằng các sàn giao dịch tiền mã hóa là “Doanh nghiệp dịch vụ tiền tệ (MSB)” phải lưu giữ các tài liệu chứng minh danh tính của khách hàng.

“Thông báo 2014-21” do Sở Thuế vụ (IRS) phát hành ngày 25/3/2014 xác định các loại tiền mã hóa như Bitcoin sẽ bị đánh thuế là tài sản chứ không phải là tiền tệ. Tiếp theo, tháng 11/2021, tiền mã hóa lần đầu tiên được đề cập đến trong Đạo luật Việc làm và Đầu tư cơ sở hạ tầng do Tổng thống Joe Biden ký ban hành và được gọi là tài sản số (Digital Assets)...

Nguồn: Khung pháp lý cho tài sản ảo và chủ quyền quốc gia về tiền tệ