Tại Đại hội XIII (1/2021) Đảng ta đã dự báo: “Thế giới đang trải qua những biến động to lớn, diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo”. Thời gian qua, tình hình bối cảnh, cục diện thế giới, khu vực đã diễn biến theo hướng nhanh hơn, phức tạp hơn, thách thức nhiều hơn, gay gắt hơn, đòi hỏi công tác tham mưu của đội ngũ cán bộ tuyên giáo cơ sở phải bám sát, chặt chẽ, rõ ràng và cụ thể.

1. Quan hệ giữa năng lực tham mưu với hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo

Trong bối cảnh ấy nhiệm vụ tham mưu đòi hỏi cán bộ tuyên giáo cấp huyện phải đáp ứng yêu cầu ngày càng cao về kiến thức, về kỹ năng tham mưu và phẩm chất, phong cách làm việc, để thực sự trở thành những chuyên gia trong lĩnh vực mình phụ trách. Do đó, việc nhận diện và phát huy vai trò của các yếu tố tác động đến việc hình thành và nâng cao năng lực tham mưu cho cán bộ tuyên giáo có ý nghĩa thiết thực để trực tiếp nâng cao chất lượng sản phẩm tham mưu cũng như chất lượng lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy trong lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, khoa giáo của Đảng.

Năng lực cán bộ không là thuật ngữ không còn xa lạ trong công tác cán bộ hiện nay. Trong các quan điểm chỉ đạo, phương hướng, nhiệm vụ được nhấn mạnh xuyên suốt từ Chiến lược cán bộ từ (năm 1997), Nghị quyết 26-NQ/TW (năm 2018) tại Hội nghị Trung ương 7- khóa XII, cho đến Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII (năm 2021), Đảng đã nhiều lần khẳng định: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ…”(1). Đối với đội ngũ cán bộ tuyên giáo cấp huyện, bên cạnh năng lực hoạt động thực tiễn, năng lực tác chiến, thì năng lực tham mưu là một trong những nhân tố giữ vai trò quan trọng trong đánh giá năng lực cán bộ.

Hoạt động tham mưu trong công tác tuyên giáo là một hoạt động đặc thù mà trong đó chất lượng, hiệu quả của sản phẩm tham mưu ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy và tác động nhiều chiều đến đời sống chính trị, xã hội của địa phương. Do đó, yêu cầu về năng lực đối với cán bộ tuyên giáo các cấp luôn gắn với những tiêu chuẩn cao về năng lực. Người cán bộ tuyên giáo cần có những thuộc tính cá nhân về khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng, thái độ và các phẩm chất cần thiết để có thể nhận diện, phân tích, đề xuất các chủ trương, phương án tối ưu nhất, giúp cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo trên tất cả các mặt hoạt động của công tác tuyên giáo. Những thuộc tính này quy định “khả năng thực hiện có trách nhiệm và hiệu quả các hành động, giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề cần tham mưu trong những tình huống khác nhau của công tác tuyên giáo, trên cơ sở hiểu biết, kỹ năng, kỹ xảo cũng như sự sẵn sàng hành động”(2). Tuy nhiên, chất lượng, hiệu quả của công tác tham mưu lại không chỉ phụ thuộc vào năng lực cá nhân của mỗi cán bộ tuyên giáo mà còn chịu sự ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan và khách quan, khiến cho mỗi người trong những điều kiện khác nhau có khả năng nhận diện, nghiên cứu, dự báo tình hình khác nhau, cũng như có thể đề xuất được những giải pháp, cách thức thực hiện nhiệm vụ khác nhau. Do đó, các cấp ủy đảng và lãnh đạo ban tuyên giáo cấp huyện cần nhận diện các yếu tố có khả năng kìm hãm hoặc thúc đẩy sự hình thành và phát triển năng lực tham mưu trong đội ngũ cán bộ. Từ đó có giải pháp phù hợp để cán bộ tuyên giáo ngày càng có điều kiện sáng tạo, chủ động trong nghiên cứu, đề xuất; có động lực không ngừng học hỏi, rèn luyện nâng cao trình độ và sẵn sàng cống hiến, phụng sự cấp ủy, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, khoa giáo.

2. Thực tiễn hoạt động tuyên giáo cơ sở hiện nay

Tại cấp huyện, do đặc thù riêng của từng địa phương và nhiều lý do khác nhâu, số lượng biên chế giao cho ban tuyên giáo cấp huyện còn rất ít (có huyện chỉ có 4 biên chế), trong khi địa bàn một số huyện rộng, khối lượng và yêu cầu của công tác tuyên giáo trong tình hình mới ngày càng cao, nhiều tình huống đòi hỏi xử lý nhanh, nhạy. Mô hình Tuyên giáo - Dân vận mới thí điểm, thực hiện ở một số huyện tại vùng đồng bằng sông Hồng đang triển khai còn có sự lúng túng, thiếu cán bộ, chưa được tập huấn, đào tạo bài bản, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả công tác. Vì vậy, nếu không bố trí, sắp xếp khoa học, hài hòa sẽ gây ra sự lúng túng, chồng chéo giữa công tác Tuyên giáo và Dân vận, dễ làm nảy sinh hiện tượng “bên trọng, nên khinh”.

Nhìn lại công tác tham mưu của cán bộ, công chức ở các cơ quan tuyên giáo cấp huyện trong thời gian qua, chúng ta có nhận xét chung là: trình độ, năng lực của cán bộ tham mưu cơ bản đáp ứng yêu cầu phục vụ cho lãnh đạo điều hành thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đặc biệt là đối với những vụ, việc liên quan tới phạm vi công việc được phân công cũng như việc tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, cũng thẳng thắn chỉ ra rằng: Chất lượng đội ngũ cán bộ tham mưu ở các cơ quan tuyên giáo cấp huyện nói chung chưa đồng đều, năng lực tham mưu còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Việc tham mưu của cán bộ, công chức chủ yếu trong phạm vi công việc được phân công, chứ chưa có nhiều những tham mưu cho sự phát triển của cả hệ thống, nhằm tạo ra sự thay đổi có tính đột phá trong công việc. Khi có tình huống phát sinh trong công việc hằng ngày thì cán bộ, công chức thường báo cáo và chờ ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo chứ chưa chủ động đề xuất giải quyết, thậm chí không biết phải làm thế nào trong tình huống này. Ở một số cơ quan, chưa có những chuyên viên thực sự có kinh nghiệm nghề nghiệp cao, đảm bảo tin cậy và được giao giải quyết những vụ việc quan trọng cần có ý kiến tham mưu, dự báo sâu sắc và toàn diện. Một số cán bộ tham mưu còn thuần túy làm công tác chuyên môn, giải quyết công việc sự vụ trong phạm vi phụ trách.

Những hạn chế nêu trên có nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là: Nhiều cấp ủy, người đứng đầu chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tham mưu; việc tuyển chọn, bố trí cán bộ tham mưu có lúc chưa có sự nhất quán, trong khi đó, một số cán bộ có biểu hiện bằng lòng với công việc hiện tại, ít chịu khó đầu tư nghiên cứu, ngại đi học, làm việc theo kinh nghiệm, chưa có ý thức tự vươn lên để nâng cao trình độ, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Tình trạng “thừa” mà vẫn “thiếu” cán bộ tham mưu còn xảy ra ở từng bộ phận công tác của mỗi cơ quan.

3. Giải pháp nâng cao năng lực tham mưu cho cán bộ tuyên giáo cấp huyện trong thời gian tới:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức về yêu cầu nhiệm vụ của công tác tuyên giáo trong tình hình mới.

Cần quán triệt cho cán bộ, đảng viên, trước hết là trong cấp ủy, người đứng đầu, đặc biệt là những người làm công tác tham mưu cho huyện ủy nhận thức sâu sắc rằng: Công tác tuyên giáo là một lĩnh vực rộng, đa chiều có những vấn đề nhạy cảm, phức tạp, đòi hỏi sự hợp lực của toàn Đảng, trước hết là của ngành tuyên giáo. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay, nảy sinh nhiều yếu tố mới, có tác động không thuận, gây khó khăn cho cán bộ làm công tác tuyên giáo, như: sự bùng nổ của các phương tiện thông tin truyền thông, nhất là Internet và mạng xã hội dẫn đến người dân tiếp cận nhiều nguồn thông tin khác nhau, trong đó có thông tin giả, sai sự thật không được kiểm chứng; các thế lực thù địch, phần tử phản động, cơ hội chính trị ráo riết đẩy mạnh các hoạt động chống phá, tán phát thông tin, luận điệu xuyên tạc với các thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt, đòi hỏi công tác tuyên giáo phải kịp thời cung cấp thông tin chính thống, định hướng và dẫn dắt dư luận xã hội. Mặt trái của kinh tế thị trường và thiếu tu dưỡng rèn luyện của một số cán bộ, đảng viên tác động dẫn đến tình trạng suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên... gây sự bất bình, làm giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng.

Điều đó đòi hỏi đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo phải luôn chủ động, sáng tạo, nỗ lực và nâng cao khả năng dự báo để thực hiện tốt công tác tham mưu, bảo đảm tính nhạy bén, kịp thời giúp cấp ủy xử lý, giải quyết các vấn đề phát sinh tại địa phương, cơ quan, đơn vị góp phần tạo sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Tình hình đó đòi hỏi cao hơn ở người cán bộ tuyên giáo về năng lực công tác nói chung, trong đó có năng lực tham mưu trúng, đúng, nhạy bén hơn.

Thứ hai, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng và những yêu cầu cần có của người cán bộ tham mưu gắn với việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tuyên giáo trong giai đoạn hiện nay.

Từ việc nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng và những yêu cầu cần có của người cán bộ tham mưu giai đoạn hiện nay để chủ động thực hiện quy hoạch, lựa chọn, tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán bộ tham mưu phù hợp từng vị trí việc làm trong cơ quan tuyên giáo; phát huy sở trường của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức cùa ngành tuyên giáo, trực tiếp là tuyên giáo cơ sở và tuyên giáo cấp huyện. Đồng thời, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ tham mưu đối với lãnh đạo, xử lý, giải quyết kịp thời những vấn đề tư tưởng nảy sinh trong quá trình triển khai chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật; các vấn đề mới xảy ra trong thực tiễn cuộc sống, đặc biệt là về lĩnh vực khoa giáo, giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ đảng viên, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái thù địch. Đây là yêu cầu đầu tiên có tính quyết định đối với chất lượng, hiệu quả hoàn thành nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị; cũng là tiêu chí cứng đánh giá năng lực cán bộ tuyên giáo; tạo sự chuyển biến chất lượng công tác tại địa phương.

Thứ ba, tăng cường trách nhiệm của người lãnh đạo trong việc chỉ đạo và thực hiện công tác tham mưu của cơ quan, đơn vị, nhất là những nội dung tham mưu có tính trực tiếp tạo đột phá đối với thực hiện nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị.

Người lãnh đạo phải biết lắng nghe, tạo điều kiện cho cán bộ tham mưu thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ được giao; tôn trọng sáng kiến của người thma mưu; biết kịp thời động viên những tham mưu tốt và biết chấp nhận những tham mưu chưa tốt. Đối với những nội dung tham mưu có giá trị, có tính mới, đột phá, mang lại hiệu quả cao cần được tạo điều kiện để những tham mưu đó được thực hiện trong thực tiễn. Qua đó để đánh giá “bản lĩnh”, “tài năng” của cán bộ tham mưu. Đồng thời, có biện pháp kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm những vi phạm của cán bộ tham mưu, nhất là những vi phạm về trách nhiệm thực thi công vụ, về thực hiện các quy định của cơ quan, đơn vị, của Đảng và Nhà nước đối với cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức nói chung.

Tham mưu là lĩnh vực khó nhưng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của mỗi cơ quan, tổ chức, là một yếu cầu bắt buộc trong năng lực của cán bộ làm công tác tuyên giáo và là một trong bốn nội dung trụ cột của nghiệp vụ tuyên giáo. Một cơ quan chỉ hoạt động có hiệu quả khi công tác tham mưu của cán bộ, công chức được thực hiện tốt theo vị trí việc làm của mình. Để có những tham mưu tốt, cán bộ, công chức phải ý thức được trách nhiệm của mình để làm việc, cống hiến; phải thực sự là cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên, góp phần phục vụ đắc lực cho công tác chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo cơ quan, đơn vị.

Thứ tư, quan tâm đến chất lượng tham mưu của cán bộ tuyên giáo cấp huyện nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, chú trọng nâng cao trình độ, năng lực, phù hợp với vị trí việc làm, có khả năng dự báo, chỉ đạo, điều phối công việc.

Với cán bộ làm công tác tuyên giáo cần phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, chính kiến rõ ràng, tâm huyết và có trách nhiệm với công việc, tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân; có phẩm chất đạo đức trong sáng, cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư, tinh thần tận tụy, trung thực, nghiêm túc trong công tác; có tính chủ động, độc lập, thích ứng cao trong công việc. Đặc biệt là không tham vọng quyền lực, vụ lợi, không ngại khó, ngại khổ, sẵn sàng thực hiện và hoàn thành các nhiệm vụ mà cấp trên phân công; đồng thời, biết từ chối khi nhiệm vụ đó không thuộc lĩnh vực chuyên môn hay phạm vi mình phụ trách.

Cán bộ tham mưu phải đáp ứng yêu cầu về trình độ, năng lực phù hợp với vị trí việc làm; có tầm nhìn xa, trông rộng và phương pháp làm việc khoa học; có năng lực phân tích, dự báo tình hình để đề xuất kế hoạch, phương án giải quyết vấn đề cho tập thể lãnh đạo hay cấp có thẩm quyền quyết định kịp thời.

Cán bộ tham mưu ở lĩnh vực nào phải thật sự là những chuyên gia về lĩnh vực đó. Muốn vậy, một mặt, lãnh đạo cơ quan, đơn vị phải quy hoạch đào tạo, tuyển dụng, bố trí đúng những người có trình độ chuyên môn, năng lực, sở trường theo yêu cầu của vị trí việc làm trong cơ quan, đơn vị. Mặt khác, là cán bộ tham mưu, cán bộ, công chức phải thường xuyên, tự giác nghiên cứu, học tập, trau dồi chuyên môn, nghiệp vụ và những kiến thức liên quan thuộc lĩnh vực công tác được giao để nâng cao trình độ tham mưu, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao trong mọi tình huống.

Cán bộ tuyên giáo phải là người có khả năng dự báo, chỉ đạo, điều phối công việc. Các đề xuất với lãnh đạo phải đảm bảo: Trung thực, đúng lúc, chính xác với tình hình thực tế đang diễn ra; không định kiến, hẹp hòi; không cảm tính, nể nang. Có như vậy mới giúp lãnh đạo đề ra các quyết định kịp thời để giải quyết những vấn đề đang hay sẽ xảy ra trong tương lai trên các lĩnh vực. Đây là một trong những nguyên tắc, yêu cầu cơ bản đối với người làm công tác tham mưu trong các cơ quan, đơn vị.

Thứ năm, quan tâm nghiên cứu đánh giá hiệu quả thực tiễn về tổ chức bộ máy, cơ cấu ban tuyên giáo ở các cấp, đặc biệt là cấp huyện đảm bảo tinh gọn, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ trong mọi điều kiện.

Thường xuyên xây dựng chương trình, tài liệu đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác tuyên giáo có đủ phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, tâm huyết với nghề. Coi trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm, điều động, luân chuyển cán bộ làm công tác tuyên giáo bảo đảm phát huy được sở trường của cán bộ, sử dụng đúng người, đúng việc.

Đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động của ban tuyên giáo các cấp, phù hợp với thực tiễn và xu hướng vận động, phát triển đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng. Chú trọng tăng cường trang bị về lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng, pháp luật của Nhà nước; giáo dục, bồi dưỡng ý thức gương mẫu, lòng say mê và tâm huyết nghề nghiệp, gắn kết thường xuyên, chặt chẽ công tác tuyên giáo với thực tiễn; có kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong thời kỳ 4.0 và chuyển đổi số.

Thứ sáu, cần xây dựng một số tiêu chí cơ bản đánh giá năng lực nói chung, năng lực tham mưu nói riêng của đội ngũ cán bộ tuyên giáo cấp huyện (và các cấp).

Để đáp ứng kịp thời yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn hiện nay, đội ngũ cán bộ tuyên giáo các cấp huyện cần phải đạt được một số tiêu chí cơ bản sau:

(1) Có đạo đức trong sáng, lối sống giản dị, lành mạnh, không cơ hội, có bản lĩnh chính trị, tư tưởng vững vàng, kiên định quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, có niềm tin sâu sắc về Đảng, chủ nghĩa Mác-Lênin, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta và phong trào cách mạng thế giới.

(2) Có trình độ lý luận, chuyên môn sâu, kiến thức vững chắc, nhất là kỹ năng nói và viết, khả năng thuyết phục; có khả năng dự báo, độc lập trong nghiên cứu, tư duy, lý luận.

(3) Bám sát thực tiễn và gắn bó mật thiết với nhân dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân với tinh thần thực sự cầu thị, thường xuyên đối thoại với nhân dân để định hướng tư tưởng chính trị.

(4) có tinh thần đổi mới, sáng tạo,phương pháp làm việc khoa học, tìm tòi giải pháp mới cho sát hợp tình hình thực tiễn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị trong từng lĩnh vực công tác tuyên giáo, đóng góp vào sự phát triển chung của ngành Tuyên giáo.

Đặc thù công tác của đội ngũ cán bộ tuyên giáo cấp huyện là tham mưu cấp chiến lược trên địa bàn huyện, có trách nhiệm trước ban thường vụ, ban chấp hành đảng bộ huyện về công tác tư tưởng chính trị. Trước tình hình quốc tế, trong nước và nhất là ở mỗi địa phương luôn diễn biến hàng ngày, nhiều vấn đề mới nảy sinh không có trong dự kiến, chưa có phương án định sẵn, nếu đội ngũ cán bộ tuyên giáo cấp huyện chậm đổi mới thì sẽ tạo ra độ ì trong hoạt động tuyên giáo ở cơ quan đầu não cấp huyện và còn tác động được tới đổi mới công tác tuyên giáo cấp cơ sở. Muốn tìm tòi, sáng tạo thì không thể lười suy nghĩ, ngại nghiên cứu lý luận và lười thâm nhập thực tế.

Thứ bảy, về công tác tuyển chọn, luân chuyển, đánh giá, bổ nhiệm cán bộ tuyên giáo cấp huyện

Ban tuyên giáo các tỉnh, thành ủy, huyện ủy cần quan tâm công tác tuyển dụng, quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ. Trong sắp xếp, bố trí và sử dụng cán bộ phù hợp với chuyên môn, năng lực, sở trường của cán bộ, từ đó góp phần làm tinh gọn bộ máy, phát huy được hiệu quả trong hoạt động. Cần xây dựng đội ngũ cán bộ có sự kế thừa, phát triển giữa các thế hệ, bảo đảm có các loại hình: Cán bộ lãnh đạo, quản lý, chuyên gia đầu ngành, đội ngũ kế cận và đội ngũ trẻ để tạo nguồn.

Chú thích

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, tr.34,35.

(2) Nguyễn Văn Tuấn (2010): Tài liệu học tập về phương pháp dạy học theo hướng tích hợp (chuyên đề bồi dưỡng sư phạm), Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh, Tr.9

Nguồn: Nâng cao năng lực tham mưu cho cán bộ tuyên giáo cấp huyện trong giai đoạn hiện nay

Trường Cao đẳng Ngô Gia Tự Bắc Giang