Cây cổ thụ không chỉ có ý nghĩa về mặt môi trường sinh thái mà còn mang ý nghĩa lịch sử văn hóa, tâm linh sâu sắc, cần được bảo vệ để trường tồn, phát triển. Nghị định 64/2010/NĐ-CP (quy định về quản lý cây xanh đô thị) xác định cây cổ thụ là cây thân gỗ lâu năm được trồng hoặc mọc tự nhiên, có độ tuổi tối thiểu 50 năm hoặc cây có đường kính từ 50 cm trở lên tại chiều cao 1,3 m của cây.

Trong khi đó, tiêu chí để được công nhận Cây Di sản Việt Nam (Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam) bao gồm: là cây cổ thụ còn sống, nếu là cây mọc tự nhiên thì có tuổi đời từ 200 năm trở lên; nếu là cây trồng thì có tuổi đời từ 100 năm trở lên; đường kính của cây tại vị trí 1,3m tính từ gốc từ 100cm trở lên.

Theo GS.TSKH Đăng Huy Huỳnh: Bảo tồn cây cổ thụ không chỉ là gìn giữ thiên nhiên mà còn là bảo vệ một phần lịch sử, văn hóa và tâm linh của dân tộc. Những cây này không đơn thuần là cây xanh mà là biểu tượng của lòng yêu nước, chứng nhân của quá trình dựng nước và giữ nước của ông cha ta. Chính vì vậy, việc bảo tồn những cây này không chỉ có ý nghĩa sinh thái mà còn mang giá trị văn hóa, lịch sử sâu sắc.

Tại tỉnh Ninh Bình, phần lớn cây cổ thụ đều ở trong khuôn viên các đền, đình, chùa, nhà thờ, phủ, miếu, danh thắng, khu du lịch sinh thái và các nơi công cộng, điều đó cho thấy nhiều cây gắn với địa danh tâm linh, văn hoá, lịch sử. Ông Đỗ Văn Dung, Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh cho biết: Hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh, tỉnh Ninh Bình xác định công tác bảo tồn cây xanh, cây cổ thụ là nhiệm vụ quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội của địa phương.

Trước nhiệm vụ trên, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh Ninh Bình đã triển khai nhiều hoạt động nhằm tăng cường trách nhiệm trong công tác bảo vệ thiên nhiên và môi trường trên địa bàn. Trong đó, việc bảo tồn cây cổ thụ bao gồm cả những Cây Di sản Việt Nam được Hội đẩy mạnh triển khai.

Theo ông Đỗ Văn Dung, xuất phát từ mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh tiên phong đề xuất Dự án số hóa cây cổ thụ trên địa bàn tỉnh. Đây được coi là giải pháp quan trọng nhằm nâng cao công tác quản lý nhà nước đối với cây xanh trên địa bàn tỉnh, trong đó có cây cổ thụ và đặc biệt là Cây Di sản tại tỉnh Ninh Bình. Thời gian qua, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh cùng các nhóm chuyên gia đã tiến hành khảo sát và dự tính khoảng 2.060 cây cổ thụ trên địa bàn tỉnh sẽ được số hóa trong thời gian tới.

Số hóa cây cổ thụ, nhất là những cây được công nhận Cây Di sản là giải pháp quan trọng trong quản lý, bảo tồn. (Trong ảnh là cây thị cổ thụ trên 500 năm tuổi tại chùa Hưng Long, TP. Ninh Bình được công nhận là Cây Di sản Việt Nam).

Triển khai số hóa cây cổ thụ trên địa bàn, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh hướng tới mục tiêu xác định được tổng thể hiện trạng cây cổ thụ, phục vụ bảo tồn, phát huy giá trị đa dạng sinh học; phát huy giá trị văn hoá, lịch sử; phục vụ phát triển du lịch, góp phát triển bền vững kinh tế - xã hội tỉnh.

Dự án được triển khai thông qua các phần việc như: Điều tra và lập hồ sơ toàn bộ cây cổ thụ trên địa bàn tỉnh; Số hoá nhiều lớp cây cổ thụ trên bản đồ số; Quản lý dữ liệu cây cổ thụ; Xây dựng kế hoạch bảo tồn, quản lý và chăm sóc cây cổ thụ; Xây dựng và tham mưu ban hành Quy chế bảo tồn, quản lý cây cổ thụ tỉnh Ninh Bình.

Bản đồ số nhiều lớp cây cổ thụ tỉnh Ninh Bình sẽ được lập theo nhóm cây trong cùng một cơ sở (Di tích, chùa, đền, miếu, đình, gia đình; trụ sở của cơ quan, doanh nghiệp, trường học …). Bên cạnh đó, bộ cơ sở dữ liệu khoa học về bây cổ thụ tỉnh Ninh Bình (bao gồm việc bổ sung về hiện trạng, các giá trị cảnh quan thiên nhiên, đa dạng sinh học nổi bật của tỉnh Ninh Bình và phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, giáo dục, và khai thác các dịch vụ khác liên quan) cũng được thiết lập. Từ đây, xây dựng kế hoạch bảo tồn, quản lý cây cổ thụ giai đoạn từ năm 2025 đến năm 2035, định hướng đến năm 2050...

Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường tỉnh Ninh Bình kỳ vọng việc triển khai Dự án số hóa trên sẽ là giải pháp mới, đem lại hiệu quả cao cho công tác bảo tồn cây cổ thụ trên địa bàn tỉnh.

Những năm qua nhiều cây cổ thụ tại tỉnh Ninh Bình đã được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là Cây Di sản Việt Nam. Việc vinh danh những cây cổ thụ không chỉ góp phần bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ các nguồn gien tiêu biểu, giới thiệu sự phong phú của hệ thực vật tại Ninh Bình… mà còn là hoạt động quảng bá phát triển du lịch, tạo thêm sức hút về du lịch sinh thái của tỉnh. Đồng thời, việc làm này còn khơi dậy niềm tự hào về truyền thống lịch sử, văn hóa của địa phương, nâng cao trách nhiệm cho cộng đồng đối với tự nhiên, môi trường, thúc đẩy kinh tế-xã hội của Ninh Bình phát triển theo hướng bền vững./.

Nguồn: “Số hóa cây cổ thụ” – Giải pháp tối ưu để quản lý, bảo vệ cây xanh