1. Về tính tất yếu khách quan của công tác kiểm tra

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, V.I.Lênin luôn coi công tác kiểm tra là công cụ lãnh đạo hữu hiệu đối với tổ chức đảng, cơ quan nhà nước và các tổ chức kinh tế. V.I.Lênin khẳng định kinh tế là nội dung vật chất của chính trị, chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế, mục tiêu của cách mạng là giành lấy chính quyền, quyền lực về chính trị, sau khi giành được chính quyền thì tổ chức xây dựng và phát triển kinh tế là nhiệm vụ cực kỳ khó khăn cho nên: “Nhiệm vụ trước mắt trong giai đoạn hiện nay nghĩa là kỷ luật vô sản, kiểm kê, kiểm soát. Đấy là nghiệp vụ đã trở thành tự nhiên đối với những người xã hội chủ nghĩa sau khi giành được chính quyền”¹.

Đối với chính đảng của giai cấp vô sản và những người cộng sản, kiểm tra là một chức năng lãnh đạo của Đảng. Bởi lãnh đạo không chỉ là việc xây dựng đường lối chính sách, tổ chức thực hiện và công tác cán bộ, công tác tư tưởng, dân vận mà lãnh đạo còn là kiểm tra. Không những kiểm tra việc thực hiện đường lối, cương lĩnh chính trị, chủ trương, chính sách, mà kiểm tra ngay bản thân cương lĩnh, đường lối, chính sách đó và kiểm tra cả các tổ chức tiến hành kiểm tra nhằm bảo đảm đường lối, chính sách được xác định đúng, được quán triệt và thực hiện thắng lợi trong thực tiễn. Đó là vấn đề có tính nguyên tắc, vừa là chức năng lãnh đạo vừa là trách nhiệm, nội dung, phương pháp quy trình lãnh đạo của Đảng. V.I.Lênin chỉ rõ: “Khi đường lối, chính sách đã được xác định phương hướng đã được thông qua thì nhiệm vụ tổ chức thực hiện phải đặt lên hàng đầu và sự lãnh đạo phải “chuyển trọng tâm từ việc soạn thảo các sắc lệnh và mệnh lệnh sang việc lựa chọn người và kiểm tra sự thực hiện”².

Trong hoàn cảnh nước Nga lúc bấy giờ hết sức khó khăn với thù trong giặc ngoài, có sự lộng hành của bọn sâu mọt trong bộ máy nhà nước, bản thân bộ máy nhà nước Xô-viết cũng còn rất nhiều khuyết tật, như: tính tự phát, tính vô chính phủ còn ảnh hưởng nặng nề. Sau những năm chiến tranh, giai cấp công nhân đã có sự biến đổi nhưng không phải tất cả đều theo chiều hướng tốt, nhất là về mặt kỷ luật lao động cho nên để chấn chỉnh, V.I.Lênin còn chỉ rõ rằng: “Từ nay cho đến khi giai đoạn “cao” của chủ nghĩa cộng sản xuất hiện, những người xã hội chủ nghĩa yêu cầu xã hội và nhà nước kiểm soát thật nghiêm ngặt mức độ lao động và mức độ tiêu dùng”³.

V.I.Lênin nhiều lần nói đến việc cần thiết phải coi trọng công tác kiểm tra, không chỉ tập trung ở kiểm tra kinh tế tài chính, lưu thông tiêu dùng mà còn kiểm tra việc thực hiện nghị quyết, thực hiện chính sách, pháp luật. V.I.Lênin nhấn mạnh và nhắc lại về tính tất yếu khách quan của công tác kiểm tra: “những nhiệm vụ đã trở thành tự nhiên đối với những người xã hội chủ nghĩa sau khi đã giành được chính quyền”⁴.

Khi chưa có chính quyền, công tác kiểm tra của Đảng đã quan trọng, trong điều kiện Đảng cầm quyền công tác kiểm tra lại càng quan trọng. Theo V.I.Lênin, khi mục đích và nhiệm vụ đó được xác định, nghị quyết đã được thông qua, thì nhiệm vụ tổ chức thực hiện và kiểm tra phải đặt lên hàng đầu. Khâu mấu chốt, quan trọng nhất trong công tác lãnh đạo của Đảng là lựa chọn cán bộ và kiểm tra, kiểm soát. V.I.Lênin viết: “lựa chọn người, thiết lập chế độ trách nhiệm cá nhân đối với công việc đang làm, kiểm tra công việc thực tế… Mấu chốt của toàn bộ công tác, của toàn bộ chính sách hiện nay là ở đấy, vẫn ở đấy, và chỉ có ở đấy. Nếu như các cán bộ lãnh đạo và các cơ quan của Đảng, Nhà nước chỉ “bù đầu, bù tai” vào những công việc vụn vặt, chìm đắm trong “cái biển” giấy tờ và vũng lầy chủ nghĩa quan liêu, quên mất nhiệm vụ trọng tâm – lựa chọn cán bộ, kiểm tra, kiểm soát, phát triển kinh tế, thì “tất cả mọi mệnh lệnh và quyết định sẽ chỉ là mớ giấy lộn”⁵.

2. Mục đích, ý nghĩa, nội dung của công tác kiểm tra

Theo quan điểm của V.I.Lênin, các cơ quan lãnh đạo, người lãnh đạo phải hết sức coi trọng công tác kiểm tra, tổ chức tốt việc kiểm tra; kiểm tra phải là chức năng hàng đầu, một trong những chức năng quan trọng nhất của cơ quan lãnh đạo, người lãnh đạo. Kiểm tra con người và kiểm tra công tác, đó là hai nội dung, nhiệm vụ chính của công tác kiểm tra. Hai nhiệm vụ trên có quan hệ mật thiết với nhau. V.I.Lênin cho rằng, nhiệm vụ chủ yếu trong công tác kiểm tra là biết sửa chữa, uốn nắn công việc, ngăn ngừa thiếu sót và sai lầm. Nghĩa là việc ngăn ngừa trước hoặc giảm bớt ảnh hưởng của những khuynh hướng tiêu cực trên cơ sở phân tích có hệ thống và có chất lượng cao nội dung hoạt động của người có trách nhiệm còn tốt hơn việc phát hiện ra khuyết điểm. Nhiệm vụ thực tế của kiểm tra là uốn nắn công việc, ngăn ngừa nảy sinh hạn chế, khuyết điểm. Kiểm tra tạo ra tinh thần trách nhiệm cao và kỷ luật cao ở mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng. Như vậy, mục đích cao nhất của công tác kiểm tra nhằm hoàn thiện quy trình lãnh đạo của Đảng (bao gồm các khâu: ra quyết định, tổ chức thực hiện quyết định và kiểm tra). Điều cần lưu ý là kiểm tra nằm trong tất cả các khâu của quy trình lãnh đạo, nghĩa là kiểm tra ngay từ khi đề ra các quyết định lãnh đạo, kiểm tra khi tổ chức thực hiện nhằm phát hiện người tốt, việc tốt; ngăn ngừa khuyết điểm, vi phạm từ đầu, từ xa, từ sớm, giữ gìn kỷ luật của Đảng; thực hiện có kết quả cao nhất các quyết định đã được đưa ra và xây dựng, củng cố tổ chức đảng, bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị xã hội ngày càng trong sạch, vững mạnh.

Việc xác định đúng và thực hiện tốt chức năng kiểm tra sẽ góp phần khắc phục có hiệu quả bệnh quan liêu, bao biện. “Kiểm tra như thế là cần thiết cả về mặt lý luận cũng như về mặt thực tiễn: về mặt lý luận là để căn cứ vào thực tế, vào kinh nghiệm mà biết chắc được rằng các nghị quyết đó được thông qua có đúng hay không? Và đúng đến mức nào, cần phải sửa đổi những gì, do các sự kiện chính trị xảy ra sau khi đó có nghị quyết đòi hỏi phải tiến hành; – về mặt thực tiễn là để học tập cho biết cách tuân theo các nghị quyết ấy một cách thật sự, học tập để biết coi các nghị quyết ấy là những chỉ thị cần được áp dụng trực tiếp ngay và lập tức vào thực tế”⁶.

Như vậy, kiểm tra vừa góp phần nâng cao chất lượng lãnh đạo của Đảng, làm cho sự lãnh đạo gắn với thực tiễn hơn; bảo đảm cho sự thống nhất tuyệt đối giữa nghị quyết và sự chấp hành, giữa lời nói, việc làm, giúp đảng khắc phục được bệnh chủ quan duy ý chí trong lãnh đạo. Làm tốt công tác kiểm tra sẽ ngăn chặn được sự chia rẽ mất đoàn kết, các biểu hiện vô tổ chức, vô kỷ luật và bảo đảm cho nguyên tắc tập trung dân chủ được tuân thủ nghiêm túc và góp phần phát hiện, lột bộ mặt nạ giả dối của bọn phản động cơ hội trà trộn vào hàng ngũ Đảng và Nhà nước trong những năm đầu của chính quyền Xô-viết.

Buông lỏng kiểm tra cũng có nghĩa là buông lỏng lãnh đạo quản lý và mọi sự buông lỏng này đều dẫn tới suy yếu về mặt tổ chức và bộ máy, sự suy thoái của không ít cán bộ, đảng viên. V.I.Lênin nhấn mạnh: “Kiểm tra nhân viên công tác và kiểm tra việc chấp hành công tác – mấu chốt của toàn bộ công tác, của toàn bộ chính sách hiện nay là ở chỗ đấy, vẫn ở đấy và chỉ có ở đấy”⁷. Bởi vậy, kiểm tra phải được áp dụng một cách thường xuyên, phải nghĩ đến chuyện “Kiểm tra tính chất pháp lệnh, tính hợp lý và mức độ nhanh nhạy của từng mệnh lệnh và hành động của cán bộ dân ủy, đấu tranh chống quan liêu và bệnh giấy tờ bằng cách thực hiện sự kiểm tra”⁸.

V.I.Lênin đòi hỏi người cán bộ, đảng viên phải thật sự gương mẫu, nêu gương thuyết phục trước quần chúng phải bắt đầu dạy từ bản thân mình “Đối với những đảng viên không có một đặc quyền nào, trừ một quyền là luôn luôn ở phía trước, có mặt ở những nơi khó khăn nhất, trong công tác kiểm tra cũng vậy, người yêu cầu: mỗi đồng chí phải đích thân giành nhiều thời gian cho công tác kiểm tra.Trọng tâm công tác của đồng chí chính là chấn chỉnh lại công việc đang quan liêu đến ghê tởm của chúng ta, là đấu tranh chống quan liêu giấy tờ là kiểm tra việc thực hiện”⁹. V.I.Lênin phê phán gay gắt việc nhiều cán bộ luôn đưa ra những lời khuyên tuyệt vời và những ý kiến chỉ đạo song lại trở thành những người “không kiểm soát được trong thực tiễn để biến lời nói thành hành động”¹⁰.

Như vậy, theo quan điểm của V.I.Lênin, bất kỳ chính sách, nghị quyết nào đều phải được kiểm tra bằng kế hoạch cụ thể, chu đáo để có thể bổ sung hoàn chỉnh nó, những ý tưởng đó mới hoàn thiện và trở thành hiện thực, không chỉ kiểm tra hoạt động lãnh đạo, chính sách mà quan tâm kiểm tra con người – kiểm tra nhân viên, cán bộ, đảng viên. Đồng thời, qua công tác kiểm tra mà phát hiện, nêu ý kiến công tác, lề lối làm việc để mọi việc trở nên đỡ phức tạp, tìm ra phương thức lãnh đạo phù hợp với thực tiễn hơn.

3. Phương pháp và hình thức kiểm tra

Công tác kiểm tra có vai trò rất quan trọng, song để phát huy hết vai trò đó, cần phải có phương pháp và hình thức kiểm tra thích hợp. Theo V.I.Lênin, muốn đạt được hiệu quả cao khi tiến hành kiểm tra, cần thực hiện đồng bộ các phương pháp, hình thức sau:

Một là, tổ chức sự phối hợp việc kiểm tra từ dưới lên và từ trên xuống, trong đó đặc biệt coi trọng vai trò của quần chúng nhân dân.

V.I.Lênin nhiều lần nhắc nhở các tổ chức đảng, chính quyền Xô-viết, các cán bộ lãnh đạo chủ chốt phải thường xuyên chăm lo thu hút đông đảo quần chúng lao động trực tiếp tham gia kiểm tra, coi đó là một công việc có ý nghĩa nhất. Bởi vì, chỉ có thu hút đông đảo quần chúng công – nông vào việc quản lý đất nước và giám sát rộng rãi mọi cơ quan quản lý mới xóa bỏ được những thiếu sót của bộ máy, làm cho các cơ quan loại trừ được tệ quan liêu. Cần tiến hành công tác tư tưởng sâu rộng, làm cho quảng đại quần chúng – “những người có bổn phận xây dựng toàn bộ nhà nước của chúng ta, hiện nay phải xây dựng công tác kiểm tra của nhà nước”¹¹.

V.I.Lênin nhấn mạnh: “Không gì ngu dại hơn là biến các Xô-viết thành một cái gì cứng đờ, thành một cái gì độc lập tự tại. Ngày nay, chúng ta càng cương quyết chủ trương phải có một chính quyền thẳng tay cứng rắn, phải thi hành chế độ chuyên chính cá nhân trong những quá trình công tác nào đó, trong những chức năng thuần túy có tính chất thực hành nào đó thì những hình thức và những phương pháp kiểm tra từ dưới lên càng phải hết sức muôn vẻ để làm tê liệt mọi khả năng, dù nhỏ đến đâu, dẫn tới xuyên tạc chính quyền Xô-viết để tiếp tục và luôn luôn trừ cho tiệt cái thứ cỏ dại chủ nghĩa quan liêu”¹².

V.I.Lênin chỉ ra kinh nghiệm trong lãnh đạo là phải biết phối hợp tất cả các cơ quan kiểm tra, các ban, các ngành, đặc biệt đối với những cán bộ lãnh đạo chủ chốt không nên “tự mình” làm tất cả, làm quá sức mà vẫn không kịp, làm một lúc cả hàng hai chục việc mà không được một việc nào ra trò, mà phải kiểm tra công việc của hàng chục, hàng trăm người phụ giúp, tổ chức kiểm tra công việc của họ từ dưới lên, nghĩa là tổ chức sự kiểm tra của quần chúng chân chính”¹³.

Hai là, trong khi tiến hành kiểm tra phải thực hiện công khai hóa.

Theo V.I.Lênin, sự công khai sẽ bảo đảm cho công tác kiểm tra đạt độ chính xác cao và tác dụng giáo dục sâu rộng. Người quan niệm: sự đưa tin công khai giống như một thanh kiếm tự nó chữa lành được những vết thương do chính nó gây ra.

Ba là, hình thức kiểm tra phải linh hoạt, kết hợp tốt kiểm tra thường xuyên, đột xuất, định kỳ.

V.I.Lênin nhắc nhở các cán bộ chủ chốt phải kiểm tra thường xuyên, kiểm tra hằng ngày, kết hợp với “từng thời gian (mỗi tuần một lần, một tháng hay hai tháng một lần, tùy theo tính chất và tầm quan trọng của công việc, rồi sau đó thì bất thình lình), cần phải tiến hành kiểm tra sự thực hiện trên thực tế từng công việc một. Đó là điều quan trọng nhất và cần thiết nhất. Phải nêu kết quả từng lần kiểm tra”¹⁴.

Theo V.I.Lênin, khi tiến hành kiểm tra, phải kết hợp tốt các phương pháp kiểm tra trực tiếp, kiểm tra trên thực tế và gián tiếp; không nên và tuyệt đối không nên chỉ tiến hành độc nhất một phương pháp nào đó. Người đặc biệt nhấn mạnh phương pháp kiểm tra trên thực tế, chứ không phải kiểm tra trên giấy tờ, sổ sách, lời nói chung chung.

4. Về xây dựng cơ quan chuyên trách và đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra của Đảng

Sau Cách mạng Tháng Mười, khi các cơ quan lãnh đạo quan trọng nhất của Đảng đã được thành lập, bao gồm: Bộ Chính trị, Bộ Tổ chức, Ban Bí thư (tất cả các cơ quan này đều được thành lập sau Đại hội VIII của Đảng Cộng sản Nga vào năm 1919). V.I.Lênin nêu ý kiến cần thiết phải có một cơ quan trung ương có thể bảo đảm sự đúng đắn của các cơ quan lãnh đạo của Đảng, có thể là lương tâm của Đảng theo ý nghĩa đầy đủ của từ này: “thừa nhận sự cần thiết phải thành lập Ban kiểm tra song song với Ban chấp hành trung ương, thành phần ban này phải gồm những đồng chí có trình độ nhất định trong lĩnh vực công tác đảng, có kinh nghiệm nhất, không thiên vị và có khả năng thực hiện công tác kiểm tra hoàn toàn theo tinh thần của đảng. Là một cơ quan do đại hội đảng bầu ra, Ban kiểm tra phải được quyền thu nhận mọi đơn khiếu tố và xem xét các đơn ấy, trao đổi ý kiến với Ban chấp hành trung ương, trong trường hợp cần thiết thì tổ chức những phiên họp chung, liên tịch với Ban chấp hành trung ương hoặc chuyển vấn đề cho đại hội đảng giải quyết”¹⁵.

Thực tế sau hơn một năm hoạt động, Ban kiểm tra do Đại hội bầu ra đã làm việc rất có hiệu quả. Tại Đại hội XI Đảng Cộng sản Nga, tháng 3/1922, V.I.Lênin đã đánh giá: “Ban kiểm tra trung ương là một cơ quan rất tốt, và bây giờ chúng ta sẽ giao cho nó nhiều quyền hành hơn”¹⁶. Trong tác phẩm Chúng ta phải cải tổ Bộ Dân ủy Thanh tra công nông như thế nào? viết ngày 23/01/1923, V.I.Lênin lại một lần nữa khẳng định, Ban Kiểm tra Trung ương có quyền tham dự vào các kỳ Hội nghị toàn thể Ban Chấp hành Trung ương – Hội nghị tối cao của Đảng. V.I.Lênin đề nghị trao quyền hạn cụ thể cho các ủy viên Ban kiểm tra Trung ương có nhiệm vụ tham dự, với một số lượng nhất định, vào mỗi phiên họp của Bộ Chính trị, sẽ phải là một nhóm cố kết, “không được vị nể cá nhân”, “phải giữ gìn sao cho không được một uy quyền nào của Tổng Bí thư hay là của một ủy viên nào trong Ban Chấp hành Trung ương có thể ngăn cản mình chất vấn, kiểm tra các hồ sơ, và nói chung, nắm được tình hình hết sức rõ ràng và xử lý mọi việc hết sức đúng đắn”¹⁷. Những ủy viên Ban Chấp hành Trung ương có nhiệm vụ (dưới sự lãnh đạo của Đoàn Chủ tịch của họ) “xem xét đều đặn tất cả những hồ sơ và tài liệu của Bộ Chính trị” và còn có quyền kiểm tra hoạt động hành chính của các cơ quan nhà nước.

Không chỉ quan tâm kiện toàn tổ chức Ban Kiểm tra, V.I.Lênin còn rất quan tâm đến đội ngũ những người làm công tác kiểm tra từ khâu lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng đến chế độ đãi ngộ. V.I.Lênin quan niệm, những cán bộ kiểm tra phải thật sự là những người mẫu mực nhất, “không thể chê trách được”. Để trở thành cán bộ kiểm tra, theo V.I.Lênin, người cán bộ đó phải qua lựa chọn cẩn thận, sát hạch, thanh tra kỹ, được đặc biệt tin cẩn và được huấn luyện rất công phu. “Những công nhân mà chúng ta chỉ định là ủy viên Ban Kiểm tra Trung ương phải là những người cộng sản không thể chê trách được, và tôi nghĩ rằng chúng ta cần phải nỗ lực lâu dài để huấn luyện cho họ hiểu biết những phương pháp và những mục tiêu công tác của họ”¹⁸. Nội dung kiến thức mà những cán bộ kiểm tra phải học tập rất phong phú, toàn diện, bao gồm kiến thức lý luận, công tác tổ chức, quản lý nhà nước, pháp luật, nghiệp vụ chuyên môn… V.I.Lênin viết: “Họ cũng có nhiệm vụ phải học lý luận, nghĩa là lý luận về tổ chức công tác mà họ có ý định chuyên làm; họ cũng sẽ phải thực tập dưới sự lãnh đạo hoặc của những đồng chí có kinh nghiệm, hoặc của những giáo sư các viện nghiên cứu cao cấp về tổ chức lao động…”¹⁹. “Người cán bộ kiểm tra không chỉ được đào tạo trên sách vở – “hoạt động thuần túy học viện” mà họ sẽ còn phải chuẩn bị để làm những công tác” – chuẩn bị đi săn, tôi không nói là săn bọn ăn cắp mà là săn một hạng người cũng đại loại như thế…”²⁰.

Ngoài công tác lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, V.I.Lênin còn đặc biệt quan tâm đến chế độ đãi ngộ, cuộc sống hàng ngày của các cán bộ kiểm tra nhằm tạo cho họ toàn tâm toàn ý làm việc. V.I.Lênin chỉ rõ: “Họ sẽ phải có khả năng công tác cao, phải được thanh tra một cách cẩn thận, phải là người đặc biệt tin cẩn và sẽ được hưởng lương cao giúp cho họ thoát khỏi hoàn cảnh thật sự là khốn khổ (nếu không phải là hơn thế), như hoàn cảnh hiện thời của những viên chức trong Bộ dân ủy thanh tra công nông”²¹.

5. Kỷ luật và mối quan hệ giữa kiểm tra và kỷ luật

Đảng là một tổ chức, sự thống nhất về chính trị tư tưởng là điều tất yếu, nhưng chưa đủ, mà còn phải có sự thống nhất về tổ chức, phải kết hợp một cách hữu cơ sức mạnh chính trị, tư tưởng với sức mạnh về tổ chức. Những nguyên tắc, chế độ quy định có tính chất bắt buộc đối với hoạt động của các thành viên trong Đảng nhằm bảo đảm sự thống nhất về chính trị tư tưởng và tổ chức, sự thống nhất về ý chí và hành động, lời nói và việc làm là kỷ luật của Đảng. Kỷ luật chặt chẽ thì tổ chức vững mạnh, kỷ luật lỏng lẻo thì tổ chức suy yếu. Kỷ luật gắn liền với tổ chức, bảo đảm cho tổ chức tồn tại, hoạt động và phát triển. Đảng điều chỉnh hành vi của các tổ chức Đảng và đảng viên bằng điều lệ và kỷ luật Đảng. V.I.Lênin khẳng định tính tất yếu khách quan của kỷ luật đảng: “những người Bôn‐sê‐vích sẽ không giữ vững được chính quyền, tôi không nói được tới hai năm rưỡi, mà ngay cả đến hai tháng rưỡi cũng không được nữa, nếu đảng ta không có kỷ luật hết sức nghiêm minh, kỷ luật sắt thật sự”²².

Đội ngũ đảng viên sinh ra và lớn lên trong môi trường tiểu tư sản, sản xuất nhỏ, đảng bị “tiêm nhiễm”, bị “hủ hóa” bởi bầu không khí đó, luôn tái phạm những tính xấu cố hữu của giai cấp tiểu tư sản, như: tính nhu nhược, tính tản mạnh, chủ nghĩa cá nhân… V.I.Lênin cho rằng: “Để chống lại những tính xấu đó, để làm cho giai cấp vô sản có thể thực hiện được một cách đúng đắn vai trò tổ chức của nó (và đó là vai trò chính của nó), một cách có kết quả và thắng lợi thì chính đảng của giai cấp vô sản phải thực hiện được, trong nội bộ của mình, một chế độ tập trung chặt chẽ và một kỷ luật nghiêm ngặt”²³. Việc chiến thắng những tính xấu cố hữu của giai cấp tiểu tư sản cực kỳ khó khăn, khó gấp nghìn lần so với chiến thắng bọn đại tư bản tập trung. Muốn chiến thắng thì phải có kỷ luật chặt chẽ. Vi phạm kỷ luật – cũng có nghĩa phản bội lại Đảng. V.I.Lênin viết: “Kẻ nào làm yếu ‐ dù chỉ là chút ít ‐ kỷ luật sắt trong đảng của giai cấp vô sản (nhất là trong thời kỳ chuyên chính của nó) là thực tế giúp cho giai cấp tư sản chống lại giai cấp vô sản”²⁴.

Trong quá trình phát triển, do tác động của hoàn cảnh và sự thiếu tự giác rèn luyện, tu dưỡng, một số tổ chức đảng và đảng viên không còn giữ được vai trò tiền phong, gương mẫu. Việc thường xuyên củng cố tổ chức, xử lý các trường hợp vi phạm là điều bình thường, hợp quy luật, đặc biệt vào những thời điểm có tính bước ngoặt, khó khăn, khủng hoảng. Xuất phát từ tính đặc thù của quá trình hình thành và phát triển của Đảng, V.I.Lênin đã sớm nhìn thấy – Đảng chỉ có thể tồn tại, phát triển, giữ vững được vai trò lãnh đạo một khi Đảng thường xuyên siết chặt kỷ luật, kể cả dùng biện pháp mạnh mẽ mà V.I.Lênin gọi là “thanh đảng”. Mục đích của “thanh đảng” là làm trong sạch hàng ngũ, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân. Ngay từ những ngày đầu mới thành lập Đảng (năm 1903), V.I.Lênin đã kiên quyết đấu tranh với những người Men-sê-vích để bảo vệ danh hiệu người đảng viên, phân định rõ nếu đảng viên không khác gì quần chúng thì Đảng sẽ hòa tan trong quần chúng, Đảng sẽ không còn xứng đáng là đội tiền phong nữa và Đảng đã tự hạ mình xuống là cái đuôi của quần chúng.

Giữa kiểm tra và kỷ luật đảng có quan hệ mật thiết với nhau, thống nhất nhưng không đồng nhất. Kiểm tra và kỷ luật đảng vừa thể hiện tính nghiêm minh và tự giác cao độ, vừa chứa chan tính dân chủ, nhân đạo sâu sắc. V.I.Lênin cho rằng, nhiệm vụ chủ yếu trong công tác kiểm tra là biết sửa chữa, uốn nắn công việc, ngăn ngừa thiếu sót và sai lầm. Nghĩa là, việc ngăn ngừa trước hoặc giảm bớt ảnh hưởng của những khuynh hướng tiêu cực, trên cơ sở phân tích có hệ thống và có chất lượng cao nội dung hoạt động của người cán bộ, đảng viên còn tốt hơn việc phát hiện ra khuyết điểm. Theo V.I.Lênin: “Tìm thấy người phạm lỗi ở chính người lãnh đạo, đó mới chỉ là phần rất nhỏ của công việc”²⁵. Việc “tóm bắt” và “vạch mặt” là cần thiết nhưng không phải là nhiệm vụ chủ yếu nhất, quan trọng hơn cả là nhiệm vụ biết sửa chữa. Tính nhân đạo, nhân văn của công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng còn được thể hiện ở việc gợi mở hướng sửa chữa lỗi lầm và hoàn thiện phong cách công tác. V.I.Lênin đưa ra hai yêu cầu đối với công tác kiểm tra: một là, phải nêu lên được ý kiến đối với những kết quả công tác; hai là, đưa ra được ý kiến về lề lối làm việc. Trong hai yêu cầu đó, yêu cầu thứ hai khó khăn, phức tạp hơn nhiều.

6. Kết luận

Nghiên cứu và vận dụng những tư tưởng của V.I.Lênin về công tác kiểm tra và kỷ luật đảng có ý nghĩa thời sự sâu sắc đối với Đảng ta hiện nay. Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam kể từ khi chưa giành được chính quyền cho đến khi trở thành Đảng cầm quyền không phải là do ý muốn chủ quan của Đảng mà là do đòi hỏi khách quan của hoàn cảnh lịch sử và cách mạng Việt Nam. Muốn vậy, ngoài việc tăng cường bản chất cách mạng và khoa học để Đảng xứng đáng là đội tiên phong của giai cấp và toàn dân tộc thì tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng một cách thường xuyên chính là cơ sở để xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, hoàn thành trọng trách của mình trước sứ mệnh mà lịch sử và Nhân dân giao phó.

Chú thích:

1. V.I.Lênin Toàn tập (1976). Tập 4. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 298.

2. V.I.Lênin Toàn tập (1977). Tập 4. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 450.

3. V.I.Lênin Toàn tập (1977). Tập 33. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 119.

4, 12. V.I.Lênin Toàn tập (1977). Tập 36. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 298, 253-254.

5, 25. V.I.Lênin Toàn tập (1979). Tập 44. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 449, 159.

6. V.I.Lênin Toàn tập (1976). Tập 1. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 170 – 171.

7. V.I.Lênin Toàn tập (1976). Tập 9. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 19.

8, 9. V.I.Lênin Toàn tập (1976). Tập 8. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 450, 44-445.

10. V.I.Lênin Toàn tập (1976). Tập 3. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 243.

11. V.I.Lênin Toàn tập (1979). Tập 40. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 230.

13. V.I.Lênin Toàn tập (1979). Tập 43. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 293.

14. V.I.Lênin Toàn tập (1979). Tập 53. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 215.

15, 22, 23, 24. V.I.Lênin Toàn tập (1979). Tập 41. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 348, 6, 34, 34.

16, 17, 18, 19, 20, 21. V.I.Lênin Toàn tập (1979). Tập 45. Matxcơva. NXB Tiến bộ, tr. 108, 440, 446, 450, 450, 438.

Nguồn: Tư tưởng của V.I.Lênin về kiểm tra, kỷ luật đảng và xây dựng đội ngũ cán bộ kiểm tra