Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) hiện đóng góp hơn 50% sản lượng lúa và hơn 90% lượng gạo xuất khẩu. Tuy nhiên, trước tác động của biến đổi khí hậu, xâm nhập mặn, chi phí sản xuất tăng cao và yêu cầu giảm phát thải khí nhà kính, ngành lúa gạo buộc phải chuyển mình theo hướng xanh, bền vững. Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” bước đầu cho thấy hiệu quả khi vừa nâng cao năng suất, chất lượng, vừa giảm phát thải đáng kể.

Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, vụ Hè Thu 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai 11 mô hình theo Đề án với diện tích hơn 543ha, thu hút 355 hộ nông dân tham gia. Các mô hình đã giúp giảm mạnh lượng giống gieo sạ (giảm 50-65%), phân đạm (giảm 31,3%), giảm 1-3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật, đồng thời quản lý nước hiệu quả và 100% thu gom rơm rạ để bán hoặc tận dụng làm phân bón.

Năng suất lúa lợi nhuận đạt từ 14,5 triệu đồng/ha đến 36,3 triệu đồng/ha, cao hơn ngoài mô hình 4,6 triệu đồng/ha đến 15,8 triệu đồng/ha. Giá thành sản xuất giảm 326 đồng đến 1.052 đồng/kg lúa tươi. Tính đến nay, diện tích thực hiện Đề án đạt 354.839ha, gấp gần 2 lần kế hoạch, với hơn 200.000 hộ áp dụng ít nhất một tiêu chí canh tác bền vững.

(Ảnh minh họa).

Định hướng vụ Đông Xuân 2025-2026, các địa phương sẽ tiếp tục mở rộng diện tích, đẩy mạnh cơ giới hóa, liên kết doanh nghiệp, hợp tác xã, gắn sản xuất với thị trường tiêu thụ. Đề án “Phát triển bền vững một triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 hướng đến mục tiêu thúc đẩy các phương pháp canh tác bền vững, giảm phát thải khí nhà kính.

Trong đó, việc áp dụng Quy trình đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) là hoạt động cốt lõi. Quy trình này là một trong những hệ thống ứng dụng công nghệ mạnh mẽ để thu thập dữ liệu, hỗ trợ các cán bộ khuyến nông và HTX báo cáo thông tin cơ sở theo yêu cầu.

Viện Môi trường Nông nghiệp cho biết, quy trình MRV có một số đặc điểm chính là tối ưu hóa việc sử dụng phân bón, nước thông qua các kỹ thuật tiên tiến như sạ hàng, sạ cụm, vùi phân chậm tan, quản lý nước thông minh; áp dụng phương pháp canh tác lúa tiên tiến bền vững và bảo vệ môi trường (kỹ thuật tưới ướt khô xen kẽ - AWD, 3 giảm 3 tăng, 1 phải 5 giảm); nâng cao năng lực quản lý, giám sát và kiến thức sản xuất lúa chất lượng cao phát thải thấp cho cán bộ quản lý, người dân trồng lúa ở các hợp tác xã và các doanh nghiệp ở các tỉnh, thành vùng ĐBSCL.

An Giang là một trong những địa phương đang ứng dụng hiệu quả công nghệ trong quản lý canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang đã áp dụng công nghệ quản lý nước theo quy trình AWD tại 4 HTX, thuộc 3 vùng sinh thái trong Đề án.

Kết quả cho thấy, các thiết bị đã thu thập tốt các thông tin quan trắc, kết cấu đất, theo dõi mực nước trên mặt ruộng và đo lượng phát thải khí nhà kính. Các dữ liệu thu thập được từ các thiết bị thông minh và cảm biến đều được lưu trữ tự động trên điện toán đám mây. Các dữ liệu được lưu trữ và báo cáo trực quan thời gian thực thông qua ứng dụng LuaGPT. Qua đó, các mô hình tiết kiệm được chi phí và nguồn nhân lực để thực hiện công tác đo đạc, báo cáo và thẩm định MRV trên đồng.

Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang kiến nghị, trong thời gian tới, cần có chính sách đầu tư hỗ trợ cơ giới hóa trong nông nghiệp để khuyến khích nông dân áp dụng đồng bộ quy trình. Đồng thời, nghiên cứu, đánh giá diện rộng cảm biến AWD có tích hợp AI; Tăng cường sự đồng hành của doanh nghiệp trong liên kết chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ, có chính sách thu mua lúa sản xuất theo quy trình giảm phát thải cao hơn so với sản xuất theo truyền thống.../.

Nguồn:Ứng dụng công nghệ trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp