1. Một số quan niệm về đội ngũ trí thức trong lãnh đạo, quản lý

Thuật ngữ “интеллигенция” (trí thức) xuất hiện trong tiếng Nga vào thế kỷ XIX, theo đó, “trí thức được xem là những người có nền tảng giáo dục bài bản, mang tinh thần phê phán hiện thực và nêu cao giá trị đạo đức xã hội”¹. Song cũng có quan điểm cho rằng, thuật ngữ trí thức xuất hiện trong một văn bản kháng nghị công bố năm 1906 do nhà văn Zola ký tên đầu, sau đó được Thủ tướng Pháp Clemenceau gọi là Tuyên ngôn của trí thức (Manifeste Des Intellectuels), từ đó về sau thuật ngữ này xuất hiện như một danh từ và được thế giới chấp nhận² với nghĩa là dùng để chỉ những người lao động bằng trí óc và biết bảo vệ lẽ phải, bảo vệ cái đúng, có ảnh hưởng đến công chúng,…

Triết học Mác – Lênin nhận định, lao động trí óc là một bộ phận của xã hội, xuất hiện từ khi có sự phân công lao động xã hội thành lao động trí óc và lao động chân tay. Như vậy, lao động trí óc xuất hiện khá sớm trong lịch sử của nhân loại, được hình thành một cách khách quan do nhu cầu của sự phát triển xã hội. Cho đến nay lao động trí óc đã phát triển và trở thành một tầng lớp trí thức không thể thiếu trong xã hội và có mối quan hệ với các giai cấp, các tầng lớp khác.

Cùng quan điểm với các bậc tiền bối, trong phần chú thích về vấn đề đối kháng giữa giới trí thức và giai cấp vô sản, V.I. Lênin cũng đã giải thích nội hàm khái niệm trí thức “là bao hàm tất cả mọi người có học thức, các đại biểu của những nghề tự do nói chung, các đại biểu của lao động trí óc (từ là những người mà người Anh gọi là brain worker), khác với những đại biểu của lao động chân tay”³. Tiếp thu những tri thức của nhân loại, trong tác phẩm Sửa đổi lề lối làm việc (1947), khi đề cập đến trí thức, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Trí thức là hiểu biết… Một người học xong đại học, có thể gọi là có trí thức”⁴. Song ở đây Người cũng lưu ý, trí thức phải được vận dụng vào thực tiễn, nếu có trí thức mà không biết vận dụng, không biết thực hành thì trí thức mới đạt được một nửa, do vậy, “lý luận cần phải gắn với thực tiễn”, “học đi đôi với hành” thì mới trở thành người có trí thức hoàn toàn.

Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam cũng khẳng định: “Trí thức là những người lao động trí óc, có trình độ học vấn cao về lĩnh vực chuyên môn nhất định, có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, truyền bá và làm giàu tri thức, tạo ra những sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị đối với xã hội”⁵. Với khái niệm này, Đảng đã xác định những đặc trưng và tiêu chí cơ bản nhất của trí thức Việt Nam, các nội dung trong khái niệm có mối quan hệ lẫn nhau, không tách rời nhau. Bên cạnh đó, do sự phong phú và đa dạng của trí thức nên khái niệm trên cũng chưa thể bao quát hết được các đối tượng trí thức trong xã hội. Song về cơ bản đây là khái niệm được sử dụng cho việc xác định các mục tiêu, phương hướng, giải pháp để xây dựng đội ngũ trí thức hiện nay của nước ta.

Lãnh đạo, quản lý là một trong những thuật ngữ được quan tâm từ lâu trong lịch sử, tuy nhiên, để trở thành một môn khoa học thì mãi đến đầu thế kỷ XX, Frederick Winslow Taylor (người Mỹ) được xem là người mở đầu, đưa ra thuyết “Quản lý theo khoa học”. Thuyết này yêu cầu các hành vi quản lý cần phải có căn cứ khoa học, phải được phân tích kỹ lưỡng nhằm đạt được mục tiêu một cách tốt nhất và chi phí rẻ nhất. Nhờ vậy, suốt nhiều thập kỷ qua thuyết này không những ảnh hưởng đến các quốc gia trên thế giới mà còn mang lại cho Mỹ một nền công nghiệp phát triển vượt bậc.

Bên cạnh đó, tác giả Henri Fayol (người Pháp) cũng đã đưa ra lý thuyết “Quản lý tổng quát” cho rằng, tất cả các nhà quản lý cần thực hiện năm chức năng cơ bản như: kế hoạch – tổ chức – chỉ huy – phối hợp – kiểm soát⁶. Cho đến nay, nhiều nguyên tắc quản lý của ông vẫn được sử dụng trong công tác quản lý của xã hội hiện đại.

Vào những năm 40 của thế kỷ XX, nhiều lý thuyết khoa học về lãnh đạo và quản lý ra đời và các tác giả đã cố gắng tách lãnh đạo ra khỏi quản lý để trở thành một môn khoa học độc lập, đó là “khoa học về lãnh đạo”. Theo các thuyết này thì lãnh đạo là một hoạt động cao hơn quản lý, có chức năng vạch ra đường lối chỉ đạo cho quản lý.

Ở Việt Nam, theo từ điển tiếng Việt, “lãnh đạo là đề ra chủ trương, đường lối và tổ chức, động viên thực hiện”⁷; còn “quản lý là trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định”⁸. Như vậy, giữa lãnh đạo và quản lý tuy khác nhau song vẫn có mối quan hệ tác động lẫn nhau, trong đó lãnh đạo là đề ra đường lối, phương hướng, mục tiêu đã định. Quản lý là người trực tiếp điều hành các nhóm, các bộ phận chuyên môn thực hiện đúng chủ trương, đường lối nhằm đạt được mục đích đã đề ra. Tuy nhiên, trong thực tế có lúc lãnh đạo và quản lý có thể đan xen lẫn nhau, hỗ trợ nhau, chính vì vậy, lãnh đạo và quản lý có những thời điểm có thể thay thế lẫn nhau.

2. Vai trò của đội ngũ trí thức trong công tác lãnh đạo, quản lý

Tùy theo từng giai đoạn lịch sử mà vai trò của trí thức trong xã hội cũng được thể hiện khác nhau, trong xã hội có giai cấp, tầng lớp trí thức thường chịu sự chi phối của giai cấp thống trị và phục vụ cho giai cấp thống trị. Đặc biệt, trong xã hội tư bản, giai cấp tư sản thường sử dụng tầng lớp trí thức vì mục đích mang lại lợi nhuận cao nhất cho nhà tư bản. Điều này được C. Mác và Ph.Ăngghen nhận định: “Giai cấp tư sản tước hết hào quang thần thánh của tất cả những hoạt động xưa nay vẫn được trọng vọng và tôn sùng. Bác sĩ, luật gia, tu sĩ, thi sĩ, bác học đều bị giai cấp tư sản biến thành những người làm thuê được trả lương của nó”⁹.

Sự đấu tranh của giai cấp vô sản đã góp phần giác ngộ được một số lao động trí thức, mặt khác chính bản thân trí thức cũng thức tỉnh được trách nhiệm của mình, nên đã đứng về hàng ngũ của giai cấp vô sản để giải phóng xã hội. Chính vì vậy, chỉ có giai cấp công nhân mới tạo điều kiện cho tầng lớp trí thức phát huy được trí tuệ phục vụ lợi ích chân chính cho cộng đồng. C.Mác viết: “Chỉ có giai cấp công nhân mới có thể giải phóng họ khỏi sự bạo ngược của những linh mục, làm cho khoa học không còn là một công cụ chính trị giai cấp mà là sức mạnh của Nhân dân, làm cho bản thân những nhà bác học không còn là những tòng phạm của những thành kiến giai cấp,… Khoa học chỉ có thể đóng vai chân chính của nó trong nền cộng hòa của lao động”¹⁰.

Tiếp thu các giá trị từ các bậc tiền bối, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng luôn quan tâm, tạo điều kiện để đào tạo, tuyển chọn đội ngũ trí thức làm công tác lãnh đạo, quản lý xã hội. Người đã nhiều lần cử cán bộ trong nước ra nước ngoài học tập để về phụng sự quê hương, đất nước. Sau khi giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng hiền tài là nguyên khí của quốc gia và Người đã sử dụng, bố trí đội ngũ trí thức một cách tài tình để phát huy sức mạnh trí tuệ cho dân tộc, xây dựng và phát triển đất nước.

Tại Văn kiện Hội nghị lần thứ Bảy Ban Chấp hành Trung ương (khóa X), Đảng đã xác định: “Phát huy tài năng và trọng dụng những trí thức có phẩm chất tốt, có năng lực quản lý là đảng viên và không phải là đảng viên trong các cơ quan nhà nước và các tổ chức sự nghiệp”¹¹. Điều này khẳng định đội ngũ trí thức trong quản lý, lãnh đạo chỉ là một bộ phận của tầng lớp trí thức, song đội ngũ này đóng vai trò đặc biệt quan trọng nên luôn được quan tâm và tạo điều kiện để phát triển đội ngũ này ngày càng chất lượng hơn.

Tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII), Đảng cũng tiếp tục khẳng định vị trí và vai trò to lớn của đội ngũ trí thức, trong đó có trí thức lãnh đạo, quản lý xã hội: “Đội ngũ trí thức là lực lượng lao động trí óc, có trình độ học vấn cao, chuyên môn sâu về một lĩnh vực, có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo; giàu lòng yêu nước, có đạo đức và lý tưởng cách mạng, gắn bó với Đảng, Nhà nước và dân tộc; là lực lượng có vai trò quan trọng trong liên minh giai cấp công nhân, giai cấp nông dân dưới sự lãnh đạo của Đảng; có trách nhiệm tiên phong, tạo ra sản phẩm tinh thần, vật chất có chất lượng cao cho xã hội, là nguồn lực đặc biệt trong phát triển kinh tế tri thức, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; là nhân tố quan trọng trong nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, nâng tầm trí tuệ và sức mạnh dân tộc, đóng góp to lớn cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”¹². Vai trò của tầng lớp trí thức là rất lớn đối với xã hội, tầng lớp này đóng góp vào sự phát triển nhiều lĩnh vực khác nhau từ kinh tế đến chính trị, văn hóa – xã hội.

Có thể khái quát một số vai trò nổi bật của đội ngũ trí thức làm công tác lãnh đạo, quản lý hiện nay như sau:

Thứ nhất, góp phần hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách phát triển xã hội đúng đắn, bảo đảm kế hoạch, mục tiêu đề ra hoàn thành đúng tiến độ, hiệu quả cao nhất, mang lại lợi ích cao nhất cho xã hội.

Thứ hai, có vai trò quan trọng trong lập kế hoạch, xây dựng chiến lược, sách lược phát triển trong tương lai, góp phần xây dựng phương án thích hợp, phù hợp với quy luật khách quan của sự phát triển xã hội, của ngành nghề do mình phụ trách quản lý để đề xuất, định hướng đường lối, chính sách mới không bị sai lệch, phản khoa học, tránh thụ động ngồi chờ, không dám nghĩ, không dám làm.

Thứ ba, góp phần phản biện những luận điệu sai trái, xuyên tạc, trong xây dựng đường lối lãnh đạo, quản lý, có ý kiến đóng góp tích cực, bảo đảm tính khoa học. Do đó, người lãnh đạo quản lý cần có trí thức, có hiểu biết để dễ dàng phân biệt được các góp ý đó đúng hay sai, có căn cứ khoa học không, đúng pháp lý hay không và có trái với quan điểm của Đảng và Nhà nước không?

Thứ tư, đội ngũ trí thức làm lãnh đạo, quản lý góp phần đào tạo, xây dựng văn hóa cơ quan, đơn vị theo chiều hướng tích cực. Đối với người lãnh đạo, quản lý có trí thức, có tâm, có tầm luôn hướng đến những giá trị tốt đẹp đối với xã hội nói chung, đối với cơ quan đơn vị nói riêng, góp phần xây dựng văn hóa tiến bộ, tiếp thu những giá trị văn minh của nhân loại để truyền lại cho đội ngũ kế cận. Đồng thời, trân trọng những giá trị văn hóa tiếp biến và phát triển những giá trị văn hóa tốt đẹp cho tổ chức từ các thế hệ đi trước.

Như vậy, vai trò của đội ngũ trí thức trong lãnh đạo, quản lý là nguồn lực quan trọng, là đội ngũ tinh hoa, là đầu tàu dẫn dắt xã hội phát triển theo chiều hướng tiến bộ của nhân loại.

3. Những thuận lợi, khó khăn trong việc xây dựng đội ngũ trí thức làm công tác lãnh đạo, quản lý

3.1 Những thuận lợi

Một là, về điều kiện kinh tế – xã hội. Nền kinh tế của đất nước nhìn chung đang phát triển theo đúng quy luật của thị trường, đúng định hướng xã hội chủ nghĩa dưới sự quản lý của Nhà nước, theo quy định của pháp luật. Điều này tạo tiền đề, nền tảng để các cá nhân, tổ chức phát huy hết thế mạnh của mình, thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước đi lên, cải thiện điều kiện sống của người dân. Khi kinh tế phát triển thì xã hội cũng phát triển, kéo theo nhận thức của người dân ngày càng cao, sự hiểu biết và nắm bắt các chính sách, chủ trương, đường lối của Nhà nước ngày càng nhanh nhạy, sẵn sàng phản biện chính sách nếu chính sách chưa phù hợp đối với từng vùng, miền hay từng loại đối tượng… góp phần tư vấn, giám sát, thực hiện chính sách hiệu quả và phù hợp với thực tiễn hơn, đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước ngày càng tốt hơn.

Hai là, trình độ đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ngày càng được nâng cao. Trước yêu cầu của quá trình hội nhập quốc tế cũng như yêu cầu của sự phát triển đất nước, đội ngũ cán bộ ngày càng được nâng cao về mọi mặt cả về trình độ và ý thức đạo đức, tư tưởng, tác phong làm việc, được đào tạo bài bản thông qua các trường lớp cũng như được rèn luyện qua thực tiễn ngày càng nhiều. Giúp cho đội ngũ trí thức công tác lãnh đạo, quản lý thực hiện tốt hơn trên cương vị của mình.

Ba là, ý thức trách nhiệm của đội ngũ trí thức tham gia lãnh đạo, quản lý ở các cơ quan, đơn vị ngày càng được nâng cao. Đa số cán bộ đều có ý thức trách nhiệm với công việc được phân công quản lý. Việc đưa ra đường lối, chính sách căn bản xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng của Nhân dân, vì Nhân dân, bám sát vào yêu cầu của thực tiễn.

Bốn là, Nhà nước luôn có chính sách trọng dụng nhân tài, kêu gọi nhân tài phục vụ cho việc xây dựng đường lối, chính sách để phát triển đất nước. Chính vì vậy, đội ngũ trí thức luôn được quan tâm, tạo điều kiện để phát huy hết khả năng của mình,…

3.2. Những khó khăn

Thứ nhất, thu nhập từ tiền lương thấp và thời gian gò bó nên khó khăn trong việc thu hút nhân tài. Hiện nay, điều kiện kinh tế – xã hội mặc dù có sự phát triển hơn trước đây, tuy nhiên, thu nhập từ tiền lương cho đội ngũ trí thức làm lãnh đạo nói chung vẫn thấp so với nhu cầu của cuộc sống. Đặc biệt ở các đô thị lớn với chi phí đắt đỏ đã vượt quá tiền lương nên việc trang trải cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, thời gian làm việc theo giờ hành chính chiếm đa số nên khó có thời gian để làm tăng thêm thu nhập cho cá nhân và gia đình… Những rào cản này đã ảnh hưởng nhất định đến tuyển dụng, tìm kiếm của đội ngũ trí thức tham gia làm lãnh đạo, quản lý nói chung.

Thứ hai, việc lựa chọn đội ngũ trí thức làm cán bộ lãnh đạo, quản lý có đủ cả đức và tài là một việc khó khăn, dưới tác động bởi các yếu tố khách quan và chủ quan. Trong khi đó, quyền lực và lợi ích vật chất luôn chi phối cán bộ lãnh đạo nếu không giữ vững lập trường, đạo đức, tư tưởng thì rất dễ bị sa ngã, mắc sai lầm.

Thứ ba, một số người đứng đầu các cơ quan, đơn vị chưa thật sự chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ kế cận. Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023 Hội nghị Trung ương tám (khóa XIII), Đảng ta nhận định “Một số cấp uỷ, tổ chức đảng, người đứng đầu chưa quan tâm đúng mức đến phát triển đội ngũ trí thức. Chưa xây dựng được Chiến lược quốc gia về phát triển đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”¹³,…

Những thuận lợi, khó khăn trong việc nâng cao chất lượng đội ngũ trí thức làm công tác lãnh đạo, quản lý nói trên có nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân chủ quan là chủ yếu, do một số cán bộ lãnh đạo, quản lý chưa nhận thức đúng về vị trí và vai trò của đội ngũ trí thức trong công tác lãnh đạo, quản lý phát triển đất nước, có biểu hiện lợi ích nhóm tiêu cực, cửa quyền, hách dịch khi có chức, có quyền, xem nhẹ lợi ích chung, lợi ích tập thể, còn thụ động; thiếu tôn trọng đội ngũ trí thức trong hoạt động quản lý, điều hành trong quá trình phát triển xã hội.

4. Một số kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ trí thức lãnh đạo, quản lý hiện nay

Một là, tuyển chọn cán bộ lãnh đạo, quản lý được đào tạo đúng chuyên môn, giỏi chuyên môn.

Trước hết, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cần có chuyên môn, nghiệp vụ được đào tạo và sử dụng chuyên môn đó phục vụ các công việc. Vấn đề đặt ra hiện nay là có nhiều người có bằng cấp chứng minh mình là người có trí thức, tuy nhiên, lại không nắm vững chuyên môn, nghiệp vụ nên quá trình lãnh đạo, quản lý yếu kém, gây hậu quả nghiêm trọng. Việc lựa chọn cán bộ lãnh đạo có trí thức chân chính và sử dụng hiệu quả trí thức vào công việc bảo đảm khách quan, khoa học là yêu cầu tất yếu của sự phát triển xã hội hiện nay.

Hai là, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị.

Hiện nay, một số lãnh đạo, quản lý, khi đã có chức, có quyền thì việc thực thi các nhiệm vụ có nơi, có lúc còn mang tính cá nhân, chuyên quyền, thậm chí lộng quyền, bất chấp tất cả để phục vụ lợi ích của riêng mình mà xem nhẹ lợi ích cộng đồng, làm sai lệch chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, do vậy, cần phải nêu cao tinh thần trách nhiệm của người đứng đầu, xử lý nghiêm minh người đứng đầu làm mất dân chủ, làm sai lệch chủ trương, đường lối của Đảng.

Hội nghị Trung ương lần thứ Tám của Đảng (khóa XIII) nhấn mạnh: “Đề cao trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có nhiều trí thức, đảng viên là trí thức, nhất là trí thức làm lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu trong thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; trách nhiệm nêu gương gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Chú trọng công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức trong các cơ quan, tổ chức có nhiều đảng viên là trí thức”¹⁴.

Ba là, nâng cao chất lượng đào tạo, trọng dụng người có năng lực làm việc, có phẩm chất đạo đức tốt.

Nâng cao tri thức cho cán bộ lãnh đạo, quản lý còn phải từng bước nâng cao chất lượng đào tạo từ các cấp nhằm tạo nền tảng vững chắc, kiến thức chuyên môn từ cơ bản đến nâng cao. Bên cạnh đó, phải tăng cường rèn luyện ý thức đạo đức, lối sống trong suốt quá trình học tập và làm việc. Hình thành bản chất tốt đẹp, phong cách làm việc khoa học từ nhỏ đến lớn. Trong quá trình làm việc cần chú trọng xét đến năng lực làm việc đạt được kết quả tối ưu nhất, khoa học nhất. Quan tâm tạo môi trường làm việc cho cán bộ quản lý, lãnh đạo là trí thức.

Bốn là, hoàn thiện cơ chế, chính sách đối với đội ngũ trí thức làm lãnh đạo, quản lý.

Hiện nay, đội ngũ trí thức là cán bộ lãnh đạo, quản lý trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp không phải nhiều mà chủ yếu tập trung ở các viện nghiên cứu, các trường đại học. Để thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao, có trí thức vào quản lý, lãnh đạo cần có cơ chế, chính sách thu hút nhân tài, tôn trọng trí thức, tôn trọng quyền tự do dân chủ, tôn trọng học thuật, cách làm việc khoa học… Văn kiện Đại hội lần thứ XII của Đảng khẳng định: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ. Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết”¹⁵. Nghị quyết Trung ương lần thứ Tám (khóa XIII), tiếp tục khẳng định “có cơ chế phát huy dân chủ, tôn trọng tự do sáng tạo, đề cao đạo đức, trách nhiệm của trí thức trong hoạt động khoa học, công nghệ, giáo dục và đào tạo; trong văn hóa, văn học, nghệ thuật”¹⁶.

Như vậy, có thể thấy rằng, đội ngũ trí thức làm lãnh đạo, quản lý cần môi trường làm việc tự do sáng tạo, dân chủ thật sự và cần có cơ chế tài chính phù hợp để họ yên tâm nghiên cứu, cống hiến hết sức mình cho đất nước.

Chú thích:

1. Đổi mới nhận thức lý luận về đội ngũ trí thức và tiếp tục xây dựng đội ngũ trí thức trong điều kiện phát triển mới của đất nước (kỳ I). https://www.tapchicongsan.org.vn/media-story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/doi-moi-nhan-thuc-ly-luan-ve-doi-ngu-tri-thuc-va-tiep-tuc-xay-dung-doi-ngu-tri-thuc-trong-dieu-kien-phat-trien-moi-cua-dat-nuoc.

2. Trí thức. https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%AD_th%E1%BB%A9c.

3. V.I. Lênin toàn tập (2005). Tập 8. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 372.

4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 275.

5, 12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2018). Toàn tập. Tập 67. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 779, 806.

6. Đỗ Minh Cương (2018). Một số lý thuyết về lãnh đạo, quản lý trên thế giới. https://tcnn.vn/news/detail/40330/Mot-so-ly-thuyet-ve-lanh-dao-quan-ly-tren-the-gioi.html.

7, 8. Hoàng Phê (2003). Từ điển tiếng Việt. H. NXB Văn hóa thông tin, tr. 544, 800.

9. C.Mác và Ph.Ăngghen toàn tập (1995). Tập 4. H. NXB. Chính trị quốc gia, Sự thật, tr. 600.

10. C.Mác và Ph.Ăngghen toàn tập (1995). Tập 17. H. NXB. Chính trị quốc gia, Sự thật, tr. 731.

11, 13, 14, 16. Nghị quyết số 45-NQ/TW, ngày 24/11/2023, Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về Tiếp tục xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới. http://danvan.vn/Home/Van-ban/Dang-Nha-nuoc/17793/Nghi-quyet-so-45-NQTW-ngay-24112023-Hoi-nghi-lan-thu-tam-Ban-Chap-hanh-Trung-uong-Dang-khoa-XIII-ve-Tiep-tuc-xay-dung-va-phat-huy-vai-tro-cua.

15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia, tr.187.

Nguồn: Nâng cao chất lượng của đội ngũ trí thức làm lãnh đạo, quản lý hiện nay