Một số chuyên gia tài chính dự báo, các trái chủ của An Đông thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát có khả năng khó thu hồi lại vốn sau khi ban lãnh đạo công ty này đã bị bắt tạm giam

Như Nhaquanly.vn đã đưa tin, vào ngày 7/10/2022 Cơ quan CSĐT Bộ Công đã khởi tố, bắt tạm giam bà Trương Mỹ Lan - Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và các đồng phạm về hành vi Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, xảy ra tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư An Đông (thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát) và các tổ chức, đơn vị có liên quan.

Theo Cơ quan CSĐT Bộ Công an, các bị can Trương Mỹ Lan và đồng phạm đã có hành vi gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu trái quy định pháp luật để chiếm đoạt hàng ngàn tỉ đồng của người dân trong thời gian năm 2018 - 2019.

Được biết An Đông hiện có 3 lô trái phiếu đã phát hành với tổng giá trị lên gần 25.000 tỉ đồng. Các lô trái phiếu đều có kỳ hạn 5 năm, gồm 2 lô trái phiếu được phát hành vào tháng 9.2018, kỳ hạn trả lãi lần lượt là 3 và 6 tháng, đáo hạn ngày 10.9.2023 với tổng giá trị phát hành gần 15.000 tỉ đồng.

Đến tháng 1.2019, An Đông phát hành một lô trái phiếu trị giá 10.000 tỉ đồng và đáo hạn vào ngày 22.1.2024.

Giai đoạn 2018 - 2020, An Đông đã trả lãi trái phiếu tổng cộng hơn 2.800 tỉ đồng cho cả 3 lô trái phiếu.

Quyền lợi người mua trái phiếu của Vạn Thịnh Phát sẽ ra sao?

Tại cuộc họp báo thông tin về hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) chiều 8/10, do UBND TPHCM tổ chức, nhiều câu hỏi được đặt ra liên quan đến trái phiếu của Công ty CP Tập đoàn đầu tư An Đông. Đây là một trong những doanh nghiệp nằm trong hệ sinh thái của Công ty CP Tập đoàn Vạn Thịnh Phát do bà Trương Mỹ Lan làm Chủ tịch Hội đồng quản trị.

Giải đáp về những vấn đề liên quan, ông Võ Minh Tuấn - Giám đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam chi nhánh TPHCM - khẳng định, khi người dân gửi tiền ngân hàng thì ngân hàng là nơi huy động vốn của người dân để kinh doanh tiền tệ. Tiền gửi là tài sản và được đảm bảo quyền lợi, lợi ích hợp pháp khi rút tiền. Với nhà đầu tư trái phiếu, người có trách nhiệm trả tiền đầu tư là công ty phát hành trái phiếu, cụ thể ở đây là Công ty CP Tập đoàn Đầu tư An Đông.

“Trái phiếu là kênh đầu tư, huy động vốn khi một công ty có nhu cầu vay và kênh đầu tư này được thực hiện theo quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Khi doanh nghiệp phát hành trái phiếu thì phải đảm bảo trả tiền gốc và lãi cho nhà đầu tư vào ngày đáo hạn”, ông Võ Minh Tuấn cho biết.

Theo chuyên gia tài chính, TS Đinh Thế Hiển (Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tin học & Kinh tế ứng dụng, Chủ tịch Ban Đại diện Quỹ Đầu tư Manulife), đối với các trái chủ của An Đông, đây là một doanh nghiệp khá lớn nằm trong hệ sinh thái của Vạn Thịnh Phát nhưng không phải là công ty đại chúng, không niêm yết nên rủi ro khá cao.

"Sau khi ban lãnh đạo bị bắt tạm giam, trường hợp công ty phá sản thì các trái chủ sẽ là đối tượng sau cùng được nhận lại số tiền còn lại sau khi đã xử lý nợ theo trình tự ưu tiên như nợ ngân hàng, công nhân viên, nhà nước. Do đó, nếu như tài sản của An Đông vẫn còn để trả nợ thì khả năng trái chủ vẫn mất từ 10 - 50% số tiền đã mua trái phiếu", TS Đinh Thế Hiển cho biết.

TS Đinh Thế Hiển phân tích, trong trường hợp công ty không tuyên bố phá sản, đến kỳ hạn thanh toán trái phiếu mà doanh nghiệp bị mất khả năng thanh toán, trái chủ có thể chọn phương án thỏa thuận hoặc nộp đơn kiện yêu cầu tuyên bố phá sản ra tòa án. Khi đó mọi trình tự sẽ theo quyết định của tòa và nếu tuyên bố công ty An Đông phá sản thì cũng sẽ theo các thủ tục quy định.

Thạc sỹ - Luật sư Nguyễn Đăng Tư (Công ty Luật Trilaw) nhận định rằng các trái chủ của Vạn Thịnh Phát có khả năng khó thu hồi lại vốn sau khi ban lãnh đạo công ty này đã bị bắt tạm giam. Theo LS Tư, vì hiện Vạn Thịnh Phát như "rắn không đầu" nên cũng khó thu xếp đủ tài chính để hoàn trả vốn cho khách hàng đã mua trái phiếu. Ngoài ra, các lô trái phiếu đã phát hành của An Đông đến cuối năm 2023 và đầu năm 2024 mới đến kỳ tất toán nên phải tiếp tục chờ.

Những ngộ nhận về mua trái phiếu

Theo chuyên gia tài chính Nguyễn Quang Thuân (Chủ tịch FiinGroup), trái phiếu doanh nghiệp là loại chứng chỉ ghi nợ do doanh nghiệp phát hành với mục đích huy động vốn từ nhà đầu tư. Khi bạn mua trái phiếu của một công ty thì bạn thành chủ nợ của họ. Đến kỳ hạn thoả thuận, doanh nghiệp có nghĩa vụ thanh toán cả gốc lẫn lãi cho nhà đầu tư.

Lãi suất trái phiếu là mức lãi doanh nghiệp đưa ra cho nhà đầu tư. Trái phiếu càng rủi ro, lãi càng cao. Ngân hàng với đầy đủ công cụ giám sát và pháp lý cho vay, lãi suất khoảng 7-8% một năm, vẫn đối mặt rủi ro mất vốn. Với mức lãi gấp rưỡi ngân hàng, rủi ro đầu tư trái phiếu doanh nghiệp còn cao hơn thế.

Ông Nguyễn Quang Thuân chỉ ra bảy ngộ nhận chính về trái phiếu sau đây:

Thứ nhất, "trái phiếu do ngân hàng phân phối nên rất uy tín". Trái phiếu do ngân hàng phân phối khác trái phiếu do ngân hàng phát hành. Trái phiếu do ngân hàng phát hành không được chào bán ra thị trường nhiều và lãi suất chỉ 3-5% một năm cho kỳ hạn 2-3 năm. Trái phiếu do ngân hàng phân phối cho một doanh nghiệp khác với lãi suất cao (thường trên 10%/năm) hầu hết không được ngân hàng đảm bảo thanh toán. Nếu rủi ro vỡ nợ, doanh nghiệp là bên chịu trách nhiệm thanh toán với nhà đầu tư.

Thứ hai, "trái phiếu có tài sản đảm bảo nên khá yên tâm". Chất lượng tín dụng của tổ chức phát hành và tính khả thi của dự án họ đang "vay" tiền của chúng ta mới là yếu tố quan trọng. Tài sản đảm bảo không liên quan đến việc đánh giá xác suất vỡ nợ (probability of default). Tại Việt Nam, quá trình xử lý tài sản đảm bảo là câu chuyện kéo dài nhiều năm và thường "chờ được vạ thì má đã sưng". Hoặc ngay cả bán xong tài sản, nhà đầu tư chưa chắc được hoàn tiền đầy đủ.

Sự việc Tân Hoàng Minh là ví dụ thực tế. Cả tổ chức phát hành và các bên liên quan đều khẳng định bán tài sản trả nợ rất khó và mất nhiều thời gian.

Thứ ba, "trái phiếu được bảo lãnh nên khó mất tiền". Cần phân biệt giữa "bảo lãnh phát hành" và "bảo lãnh thanh toán". Bảo lãnh phát hành là việc đơn vị tư vấn phát hành, như công ty chứng khoán, đảm bảo sẽ "ôm" toàn bộ lô trái phiếu nếu không có nhà đầu tư mua hết. Bảo lãnh thanh toán là việc bên thứ ba (thường là ngân hàng hoặc công ty mẹ) đảm bảo thanh toán cho nhà đầu tư khi tổ chức phát hành (là các doanh nghiệp) mất khả năng thanh toán. Theo thống kê của chúng tôi, số lượng trái phiếu được bảo lãnh thanh toán là rất hiếm hoi, và có mức lãi suất rất thấp.

Thứ tư, "mua trái phiếu của doanh nghiệp làm ăn có lãi thì lo gì". Dòng tiền để thanh toán quan trọng hơn mức lỗ hay lãi trong năm của doanh nghiệp.

Thứ năm, "trái phiếu doanh nghiệp được xếp hạng tín nhiệm thì an toàn". Chúng tôi nhận được khá nhiều câu hỏi xung quanh vấn đề này sau khi công bố kết quả xếp hạng tín nhiệm bảy tổ chức phát hành trái phiếu tại Việt Nam.

Nhiệm vụ của một đơn vị thực hiện xếp hạng tín nhiệm là phân tích, đánh giá, so sánh, phân loại rồi "dán nhãn hàng hoá" theo thang điểm chung từ Tốt nhất (rủi ro thấp nhất - AAA) đến Yếu nhất (rủi ro cao nhất - C). Trong trường hợp này là về tổ chức phát hành (người bán) và/ hoặc trái phiếu (hàng hoá) của họ cung cấp ra thị trường trực tiếp hoặc qua các đơn vị phân phối.

Điều này tương tự việc dán nhãn hàng hóa trong siêu thị, "người đi chợ" tự lựa chọn, giao dịch với người bán. Người mua hàng rẻ, chất lượng thấp thì chịu rủi ro cao. Người chọn hàng "chất lượng cao" thì phải trả giá cao hơn. Một sản phẩm tài chính phức tạp như trái phiếu doanh nghiệp cần sự đánh giá khách quan về mức độ rủi ro của "người bán" (là doanh nghiệp) - đó là vai trò của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm.

Thứ sáu, "trái phiếu tập đoàn lớn thì yên tâm". Tập đoàn lớn nhưng dòng tiền yếu, không có đơn vị bảo lãnh thanh toán thì rủi ro thường cao hơn trái phiếu của doanh nghiệp nhỏ có dòng tiền khỏe.

Thứ bảy, "trái phiếu an toàn vì có cam kết mua lại bất cứ lúc nào". Thực tế đây là cam kết mua lại của đơn vị phân phối, thường là công ty chứng khoán, khi nhà đầu tư muốn bán trái phiếu trước hạn. Việc có thực sự mua lại hay không phụ thuộc bên mua có thu xếp được tài chính hoặc tìm được người mua khác thay thế không.

Với những đặc điểm trên, trái phiếu doanh nghiệp không phải là sản phẩm phù hợp cho nhà đầu tư thiếu kiến thức cũng như hạn chế về thông tin. Do đó, các chính sách liên quan trái phiếu doanh nghiệp trong tương lai nên tính đến hàng rào với nhà đầu tư nhỏ lẻ, bao gồm cả người về hưu với tiền tiết kiệm ít ỏi.

Còn nếu vẫn muốn đầu tư trái phiếu mà thiếu chuyên môn sâu, nhà đầu tư nên tìm tới các tổ chức chuyên nghiệp như quỹ trái phiếu, quỹ hưu trí... Đó là cách tiếp cận an toàn hơn để trái phiếu trở thành "trái ngọt".

Nguồn:Người mua trái phiếu của Vạn Thịnh Phát sẽ đối mặt với những nguy cơ nào?