Hệ thống bình nước nóng sử dụng năng lượng mặt trời của hộ gia đình ông Đào Quang Tuấn (TP Hạ Long). Ảnh do đơn vị cung cấp.

Trước nhu cầu thiếu điện trong cả nước, năm 2019, Bộ Công Thương chính thức ban hành Thông tư số 05/2019/TT-BCT về phát triển năng lượng mặt trời. Điều này mang lại nhiều lợi ích thiết thực, giúp các hộ gia đình giảm chi phí hóa đơn điện, nhất là ban ngày khi nhu cầu tiêu thụ điện cao. Các thiết bị sử dụng nhiều năng lượng như máy làm mát, bơm nước có thể vận hành bằng nguồn điện mặt trời, giúp tiết kiệm và giảm tải cho hệ thống điện quốc gia. Ngoài việc tiết kiệm, điện mặt trời mái nhà còn giúp các hộ gia đình có thêm nguồn thu nhập.

Nắm bắt được lợi ích từ điện mặt trời mái nhà, năm 2019-2020, nhiều hộ dân, doanh nghiệp, cơ quan trên địa bàn tỉnh đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà và đã được đấu nối vào lưới điện do Công ty Điện lực Quảng Ninh quản lý. Ông Đào Quang Tuấn (khu 7, phường Cao Xanh, TP Hạ Long) cho biết: Tháng 2/2020, nhà tôi đã quyết định lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Sau nhiều năm sử dụng, tôi thấy rất hiệu quả từ nguồn năng lượng này mang lại. Với chi phí đầu tư 170 triệu đồng để lắp đặt hệ thống điện mặt trời trên mái nhà với công suất 10,8kWp, hàng tháng nhà tôi đã giảm được 2/3 chi phí tiền điện.

Hệ thống đun nước nóng bằng năng lượng mặt trời của khách sạn Sài Gòn Hạ Long. Ảnh: Đỗ Hùng.

Với mức giá mua lại điện mặt trời mái nhà hấp dẫn đã tạo động lực cho nhiều gia đình, doanh nghiệp đầu tư vào mô hình này. Tuy nhiên, do quy định về giá mua điện tại Quyết định số 13/2020 (ngày 6/4/2020) của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam hết hiệu lực vào ngày 31/12/2020, nên tất cả hệ thống điện mặt trời mái nhà đều không thể phát điện mặt trời dư thừa lên lưới và không thể bán điện cho ngành Điện. Nguyên nhân chủ yếu do nhà nước và các cơ quan quản lý lo ngại về việc mất an toàn hệ thống điện nên tạm dừng việc tiếp nhận để nghiên cứu chính sách an toàn, bền vững cho điện mặt trời mái nhà. Thực hiện theo Quyết định số 13/2020, Công ty Điện lực Quảng Ninh dừng tiếp nhận các yêu cầu đấu nối và ký hợp đồng mua, bán điện từ các hệ thống điện mặt trời mái nhà phát triển sau ngày 31/12/2020. Hết năm 2020, toàn Công ty mới ký 304 hợp đồng mua bán điện mặt trời mái nhà với tổng công suất trên 3.676kWp. Trong đó, có 2 khách hàng có công suất lắp đặt trên 100kWp; 302 khách hàng có công suất lắp đặt dưới 100kWp. Tổng sản lượng điện mua từ các dự án điện mặt trời mái nhà là gần 1.800.000kWh, tương ứng với gần 3,6 tỷ đồng.

Theo đánh giá của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, do nhu cầu điện tăng khoảng 12-13%/năm, năm 2025 cả nước cần phải tăng thêm công suất từ 2.200-2.500MW. Một trong những giải pháp nhằm đảm bảo đủ điện cho năm 2025 được Chính phủ ưu tiên là tạo điều kiện cho người dân được phát triển điện mặt trời mái nhà. Ngày 22/10/2024, Chính phủ ban hành Nghị định số 135/2024/NĐ-CP với những điểm mới nổi bật, giúp các tổ chức và cá nhân lắp đặt, sử dụng điện mặt trời tự sản xuất, tự tiêu thụ mà không cần giấy phép hoạt động điện lực trong các trường hợp sau: Không đấu nối hệ thống điện quốc gia; công suất dưới 100kW; lắp đặt hệ thống thiết bị chống phát ngược điện vào hệ thống điện quốc gia. Đồng thời, cho phép không giới hạn công suất lắp đặt trong một số điều kiện nhất định. Đối với hộ gia đình có hệ thống điện nối với lưới điện quốc gia, nếu lượng điện sản xuất không được tiêu thụ hết, có thể bán lại cho hệ thống điện quốc gia, nhưng không quá 20% công suất lắp đặt thực tế (công suất dưới kW).

Chính phủ đưa ra nhiều chính sách ưu đãi để hỗ trợ các hộ dân lắp đặt hệ thống điện mặt trời, như miễn thuế nhập khẩu thiết bị và cung cấp các gói vay ưu đãi..., giúp giảm chi phí ban đầu, tạo điều kiện cho nhiều người dân tiếp cận với hệ thống điện mặt trời. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, những chính sách mới từ Nghị định số 135/2024/NĐ-CP góp phần thúc đẩy phát triển điện mặt trời và tạo nền tảng cho một tương lai sử dụng năng lượng xanh.

Triển khai Nghị định, ngày 4/12/2024, UBND tỉnh công bố thủ tục hành chính mới ban hành lĩnh vực điện lực thuộc quyền giải quyết của Sở Công Thương. Trong đó có quy định cụ thể về đối tượng áp dụng, nguyên tắc phát triển, các hành vi bị cấm, hoạt động đăng ký cấp giấy chứng nhận phát triển, trình tự, hồ sơ thực hiện phát triển nguồn điện mặt trời mái nhà.

Ông Đào Duy Linh, Trưởng Phòng Quản lý năng lượng (Sở Công Thương) cho biết: Từ ngày 4/12/2024 đến nay, Sở đã cấp giấy chứng nhận đăng ký phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ cho 3 doanh nghiệp tại các khu công nghiệp đủ điều kiện theo quy định của pháp luật với tổng số gần 50MW. Theo kế hoạch của các nhà đầu tư trong các khu công nghiệp, dự kiến hết năm 2025, Sở cấp giấy chứng nhận đăng ký phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ với tổng công suất khoảng 25MW. Điều này sẽ góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp sản xuất trên địa bàn tỉnh trong việc xuất khẩu hàng hóa sang EU, đảm bảo tuân thủ Thỏa thuận xanh châu Âu (European Green Deal) và Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). Bên cạnh việc cấp giấy chứng nhận đăng ký phát triển điện mặt trời mái nhà, Sở cũng phối hợp với các đơn vị, địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, khuyến khích cá nhân và hộ dân lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Qua đó, góp phần tăng tỷ năng nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, năng lượng xanh trên địa bàn tỉnh...

Nguồn: Thúc đẩy sử dụng năng lượng xanh